کیست آراکنوئید کیسه‌های پر از مایع است که بر روی غشای آراکنوئید که مغز (داخل جمجمه) و ستون فقرات (نخاع) را می‌پوشاند،‌ شکل می‌گیرد. سه لایه غشای نرم شامه، آراکنوئید و سخت شامه اجزای سیستم عصبی مرکزی را می‌پوشاند. کیست آراکنوئید روی غشای آراکنوئید شکل می‌گیرد و در فضای بین سخت شامه و غشای آراکنوئید گسترده می‌شود. متداول ترین فضا برای تشکیل کیست آراکنوئید، داخل جمجمه حفره میانی (نزدیک به لوب تمپورال)، ناحیه سوپرا سلار (نزدیک به بطن سوم) و حفره خلفی است که شامل مخچه، پل مغزی و بصل‌النخاع می‌شود.

کیست آراکنوئید می‌تواند تا اندازه بزرگی رشد کرده و در موارد شدید سبب تغییر شکل سر شده یا لوب‌های محیطی مغز را جابجا کند.

علائم

بسیاری از کیست‌ها که نشانگر علائم بیماری هستند، در دوران کودکی بروز می‌کنند. علائم خاص بیماری به محل قرارگیری کیست بستگی دارد. اگر کیست در مغز قرار گیرد، یکی یا همه علائم زیر را به دنبال خواهد داشت:

• سردرد
• سرگیجه
• تهوع
• استفراغ
• سستی و بی حالی
• تشنج
• اختلالات شنوایی، بینایی و حرکتی
• مشکلات تعادلی
• عقب ماندگی ذهنی
• دیوانگی

اگر کیست در ستون فقرات باشد می‌تواند سبب بروز علائم زیر شود:

• کمر درد
• اسکولیوز
• اسپاسم عضلانی و ضعف ماهیچه‌ها
• کرخت شدن یا بی‌حسی دست و پا
• عدم کنترل ادرار

تشخیص کیست آراکنوئید

تشخیص کیست آراکنوئید معمولا به صورت تصادفی در معاینه بیمارانی که به تشنج مبتلا هستند، صورت می‌گیرد. تشخیص با بررسی سابقه پزشکی بیمار، معاینات کامل بالینی و تست‌های تخصصی متنوع انجام می‌شود. تصویربرداری پیشرفته مانند سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی می‌تواند وجود کیست آراکنوئید را تشخیص داده و تایید کند.

درمان کیست آراکنوئید

درمان کیست آراکنوئید بیشتر از همه به محل قرارگیری و اندازه کیست بستگی دارد. اگر کیست آراکنوئید کوچک باشد، بافت محیطی مزاحمی وجود نداشته باشد و سبب بروز علائم نشود، برخی پزشکان از برداشتن آن خودداری می‌کنند. در گذشته از روش شنت گذاری برای تخلیه مایع داخل کیست آراکنوئید استفاده می‌شد. امروزه با استفاده از ابزارهای اندوسکوپی که برای جراحی کم‌تهاجمی استفاده می‌شود، پزشکان با جراحی نانو اقدام به برداشتن یا باز کردن غشای کیست آراکنوئید می‌کنند. در نتیجه مایع آن در مایع مغزی نخاعی تخلیه شده و جذب می‌شود. هدف از جراحی، تخلیه کیست آراکنوئید و جلوگیری از پر شدن مجدد آن است. جلوگیری از پر شدن مجدد کیست آراکنوئید از طریق برداشتن غشای کیست یا ایجاد یک حفره روی کیست (کپسول پنجره‌دار) و برقراری ارتباط با فضای ساب‌آراکنوئید، میسر می‌شود.

روش‌های مورد استفاده در درمان کیست آراکنوئید شامل موارد زیر هستند:

• سوراخ کردن با مته (Burr-Hole): یک روش ساده، سریع و کم‌تهاجمی برای درمان کیست آراکنوئید، سوراخ کردن با مته است. در این روش، احتمال بازگشت کیست و عود علائم بالا است.
• کرانیوتومی: برای برداشتن دیواره کیست استفاده می‌شود و امکان برقراری ارتباط طبیعی با مایع مغزی نخاعی را میسر می‌سازد. این روش تهاجمی‌تر بوده ولی امکان دسترسی مستقیم به کیست را می‌دهد.
• روزنه‌های آندوسکوپی: یک روش کم تهاجمی برای درمان کیست آراکنوئید است که در آن جراح مغز و اعصاب با استفاده از یک سوزن، کیست را تخلیه می‌کند.
• شنت گذاری: ساده‌ترین روش جراحی برای درمان کیست آراکنوئید است. وجود شنت می‌تواند پیچیدگی‌هایی را در درمان کیست آراکنوئید ایجاد کند.