آنوریسم
آنوریسم چیست؟
آنوریسم aneurysm زمانی رخ می‌دهد که دیوارهٔ سرخرگ تضعیف و منجر به شکل‌گیری برآمدگی بیش‌ازحد بزرگی می‌شود.
سرخرگ‌ها خون را از قلب به سایر اندام‌های بدن منتقل می‌کنند، درحالی‌که سیاهرگ‌ها خون را از سایر اندام‌ها به قلب و ریه‌‌ها بازمی‌گردانند. این برآمدگی ممکن است پاره و سبب خون‌ریزی داخلی شود. احتمال شکل‌گیری آنوریسم در تمام قسمت‌های بدن وجود دارد اما در قسمت‌های زیر شایع‌تر است:
- مغز: آنوریسم ایجادشده در مغز را آنوریسم مغزی می‌نامند. آنوریسم مغزی اغلب در رگ‌های خونی که در اعماق مغز قرار دارند شکل می‌گیرد. آنوریسم مغزی ممکن است هیچ علائمی هم نداشته باشد. شاید حتی متوجه نشوید که آنوریسم دارید. حدود ۳ تا ۵ درصد از مردم در طول زندگی‌شان دچار آنوریسم مغزی می‌شوند.
- آئورت: آنوریسم‌های ایجادشده در حفرهٔ سینه را آنوریسم آئورت صدری می‌نامند. آنوریسم آئورت شکمی شایع‌ترین نوع آن است. در موارد نادر، آسیب‌دیدگی سرخرگ ممکن است هم در سینه و هم در شکم نمایان شود.
آئورت بزرگ‌ترین رگ خونی موجود در بدن است که از بطن چپ قلب تا شکم کشیده شده است، و در آنجا به هر دو پا تقسیم می‌شود. آئورت شایع‌ترین محل برای آنوریسم سرخرگی است.
سایر محل‌هایی که آنوریسم در آنها شایع است عبارت‌اند از:
- پاها
- طحال
- پشت کلیه
- روده‌ها
طبق بررسی‌های «انجمن ملی قلب، ریه و خون»، آنوریسم آئورت سالانه حدود ۱۳٫۰۰۰ نفر را در آمریکا به کام مرگ می‌کشاند.
چه چیزی سبب شکل‌گیری آنوریسم می‌شود؟
هرچند علت دقیق آنوریسم مشخص نیست، عوامل خاصی شرایط را برای شکل‌گیری آن مهیا می‌کنند.
به‌عنوان مثال، بافت‌های آسیب‌دیده در سرخرگ‌ها می‌توانند در بروز آن مؤثر باشند. گرفتگی، مثلاً درنتیجهٔ رسوب چربی، می‌تواند به سرخرگ‌ها آسیب بزند. این رسوبات باعث می‌شوند تا قلب خون را محکم‌تر پمپاژ کند تا بتواند آن را از چربی‌های رسوب‌شده عبور دهد. این تنش اضافی که درنتیجهٔ افزایش فشار به وجود می‌آید می‌تواند به سرخرگ‌ها آسیب بزند.
بیماری تصلب شرایین:
بیماری تصلب شرایین هم ممکن است سبب شکل‌گیری آنوریسم شود. افراد مبتلابه بیماری تصلب شرایین به‌نوعی انباشت پلاک در سرخرگ‌های‌شان مبتلا هستند. پلاک نوعی مادهٔ سخت است که از کلسترول، چربی و مواد دیگری تشکیل شده است و می‌تواند به سرخرگ‌ها آسیب زده و مانع از جریان یافتن خون شود.
فشارخون بالا:
فشارخون بالا هم می‌تواند سبب بروز آنوریسم شود. نیروی خون، هنگام حرکت در میان رگ‌های خونی، بر اساس میزان فشاری که به دیوارهٔ سرخرگ وارد می‌کند اندازه‌گیری می‌شود. اگر این فشار از حد نرمالش بیشتر باشد، ممکن است رگ‌های خونی را گشاد یا تضعیف کند.
فشارخون نرمال در افراد بزرگ‌سال برابر با ۱۲۰ بر ۸۰ میلی‌متر جیوه یا کمتر از آن است.
اگر فشارخون به میزان قابل‌توجهی از این رقم بالاتر باشد ممکن است مشکلاتی را برای قلب، رگ‌های خونی، و گردش خون ایجاد کند. بااین‌حال، فشارخون بالاتر از نرمال لزوماً شما را در خطر ابتلا به آنوریسم قرار نمی‌دهد.
سایر ریسک فاکتورها
اینکه احتمال ابتلا به کدام نوع آنوریسم در شما بیشتر است به ریسک فاکتورهای خاصی بستگی دارد. احتمال ابتلا به آنوریسم در مردان بیشتر از زنان است. خطر ابتلا به آنوریسم در افراد ۶۵ ساله و بالاتر نیز بیشتر است. سایر ریسک فاکتورها عبارت‌اند از:
- رژیم غذایی مملو از چربی و کلسترول
- سابقهٔ خانوادگی ابتلا به ناراحتی‌‌های قلبی، ازجمله بیماری قلبی و حملهٔ قلبی
- سیگار کشیدن
- چاقی
- حاملگی، که ممکن است خطر ابتلا به آنوریسم طحال را افزایش دهد
باید مراقب کدام علائم باشم؟
علائم آنوریسم با توجه به نوع و محل شکل‌گیری آن متفاوت هستند. شایان ذکر است آنوریسم‌هایی که در بدن یا مغز شکل می‌گیرند معمولاً تا زمانی که پاره نشود هیچ علائم یا نشانه‌ای ندارد.
علائم آنوریسم پارهشده
اگر آنوریسم در نزدیکی سطح بدن شکل بگیرد، پس از پاره‌شدن ممکن است نشانه‌هایی از تورم یا درد را بروز دهد. علاوه بر این، احتمال شکل‌گیری توده‌ای بزرگی هم وجود دارد. علائم آنوریسم پارهشده با توجه به محل قرارگیری آن متفاوت هستند.
علائم آنوریسم مغزی
علائم آنوریسم پارهشده در مغز با سردرد ناگهانی و طاقت‌فرسا آغاز می‌شود. سایر علائم آن عبارت‌اند از:
- مشکلات بینایی، مثل دوبینی
- حساسیت به نور
- حالت تهوع و استفراغ
- از دست دادن هشیاری
علائم آنوریسم آئورت
علائم آنوریسم آئورت به این بستگی دارد که در سینه قرار دارد یا شکم.
وقتی آنوریسم آئورت صدری پاره می‌شود، علائم آن ممکن است شامل این موارد باشند:
- درد ناگهانی و شدید قفسهٔ سینه
- کمردرد ناگهانی
- کاهش شدید فشارخون
- بی‌حسی دست‌ها و پاها
آنوریسم آئورت شکمی در صورت پاره‌شدن ممکن است شامل این موارد باشد:
- درد شدید و ناگهانی در شکم و قسمت پایین پشت
- ضربان قلب سریع
- سرگیجه
- مشکلات تنفسی
- عرق سرد
آنوریسم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
ابزارهای تشخیصی مورد استفاده برای شناسایی آسیب‌دیدگی سرخرگ‌ها اغلب به محل آسیب‌دیدگی بستگی دارد.
اکثر موارد آنوریسم مغزی به‌صورت اتفاقی و هنگام تصویربرداری از مغز برای بررسی سایر ناراحتی‌ها، مثل ضربهٔ مغزی، شناسایی می‌شوند. پزشکتان ممکن است شما را به متخصصی مثل جراح قلب و عروق ارجاع دهد.
اغلب از شیوه‌‌های تصویربرداری سیتی اسکن و فراصوت برای شناسایی نابهنجاری‌های رگ‌های خونی استفاده می‌شود. در تصویربرداری سیتی اسکن، پزشک با استفاده از اشعهٔ ایکس داخل بدن را بررسی می‌کند. این شیوهٔ تصویربرداری به پزشکتان کمک می‌کند تا شرایط رگ‌های خونی‌تان را بررسی، و هرگونه گرفتگی، برآمدگی، و نقاط ضعف موجود داخل رگ‌های خونی‌تان را شناسایی کند.
آنوریسم چگونه درمان می‌شود؟
درمان آنوریسم معمولاً به محل و نوع آن بستگی دارد.
به‌عنوان مثال، برای درمان بخش‌های تضعیف‌شده‌ای از رگ‌های خونی موجود در سینه یا شکمتان ممکن است به‌نوعی جراحی به نام «استنت گرافت اندووسکولار» نیاز باشد. از این عمل که کمتر تهاجمی است می‌توان به‌جای جراحی باز سنتی استفاده کرد، چون در این عمل رگ‌های خونی آسیب‌دیده ترمیم و تقویت می‌شوند. این عمل همچنین احتمال عفونت، برجای ماندن جای زخم و بروز سایر مشکلات را کاهش می‌دهد.
سایر درمان‌ها شامل داروهای کاهندهٔ فشارخون بالا و کلسترول بالا هستند. انواع خاصی از بتابلاکرها نیز ممکن است برای کاهش فشارخون تجویز شوند. کاهش فشارخون می‌تواند مانع از پاره‌شدن آنوریسم شود.
آیا راهی برای پیشگیری از آنوریسم وجود دارد؟
برخورداری از رژیم غذایی مغذی حاوی مقادیر زیادی میوه، حبوبات کامل و سبزیجات می‌تواند به جلوگیری از شکل‌گیری آنوریسم کمک کند. انواع گوشت و ماکیان که چربی اشباع و کلسترول کمی دارند هم گزینه‌هایی خوبی برای تأمین پروتئین بدن هستند. محصولات لبنی کم‌چرب هم مفید هستند.
اضافه کردن ورزش منظم به برنامهٔ روزانه‌تان، خصوصاً ورزش‌های هوازی می‌تواند به گردش آزادانهٔ خون در قلب، سرخرگ‌ها، و سایر رگ‌های خونی‌تان کمک کند.
درصورت مصرف دخانیات سعی کنید آن را ترک کنید. حذف تنباکو می‌تواند خطر آنوریسم را کاهش دهد. ترک کردن می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما پزشکان می‌توانند در تهیهٔ یک برنامهٔ ترک مناسب برای شما و وصل کردن شما به سایر منابع حمایتی یاری‌تان کنند.
معاینات سالانه یکی دیگر از روش‌های کمک به پیشگیری از آنوریسم است. معاینات سالانه همچنین به بهبود سلامت و بهزیستی کلی‌تان کمک می‌کنند.
