صرع چیست؟

صرع یک وضعیتی است که در آن بیمار تشنجات عود کننده دارد. تعریف تشنج، تخلیه های الکتریکی غیر طبیعی و بی نظم سلول های عصبی مغز است که در نتیجه اختلالات موقت عملکرد حرکتی، حسی یا ذهنی است.

انواع مختلفی از تشنجات وجود دارد که در درجه اول بستگی به این دارد که مدام بخش از مغز درگیر می باشد. واژه صرع چیزی در مورد نوع و دلیل تشنجات به ما نمی گوید، بلکه تنها بیانگر این است که تشنجات پشت سر هم رخ می دهند. تعریف سختگیرانه تر برای این واژه، هیچ گونه دلیل زمینه ای برای تشنجات نمی شناسد. این را همچنین می توان صرع اولیه یا ناشناخته نامید.

یک ناحیه خاص از مغز که توسط یک فعالیت الکتریکی غیر طبیعی تحت تاثیر قرار می گیرد می تواند به یک  نوع خاص از تشنجات منجر شود. اگر تمام نواحی مغزی به وسیله یک فعالیت الکتریکی غیر طبیعی تحت تاثیر قرار گیرد می تواند باعث یک “تشنج سراسری” شود. این بدین معنی است که هشیاری از دست رفته و یا مختل شده است. اغلب در این حالت بازو و پاهای فرد سفت می شوند و عضلات وی به طور منظم تکان می خورند.

یک نوع تشنج می تواند در زمان بروز تشنج، به نوع دیگری مبدل شود. به عنوان مثال یک تشنج ممکن است به صورت جزئی یا موضعی از صورت یا بازوها شروع شود و در ادامه فعالیت های عضلانی به دیگر نواحی بدن پخش شوند. در این صورت می گوییم تشنج سراسری شده است.

دلایل تشنجات چیست؟

مردم سالم نیز ممکن است در شرایط خاصی دچار تشنج شوند. اگر تشنجات یک دلیل شناخته شده داشته باشند این شرایط بیان کننده یک “صرع ثانویه یا علامت دار” است. بعضی از علل رایج شامل موارد زیر است: تومور، عدم تعادل شیمیایی مانند کاهش قند خون یا کاهش سدیم در بدن، ضربه به سر، استفاده نا به جا از بعضی مواد شیمیایی سمی و یا داروها، ترک الکل، سکته مغزی همراه خونریزی، صدمه به مغز هنگام تولد و غیره.

تظاهرات بالینی تشنجات چیست؟

تشنج های سراسری:

همه نواحی مغزی (قشر مغز) در این نوع از تشنجات درگیر هستند. گاهی اوقات آنها را تشنجات گراند مال می نامند.

کسانی که نظاره گر این نوع تشنجات هستند، فریاد زدن شخص و یا صدا درآوردن فرد را می بینند، همچنین سفت شدن برای ثانیه ای و سپس حرکات منظم و ریتمیک بازوها و پاها. اغلب این حرکات منظم قبل از اینکه متوقف شوند آرام می شوند.

– چشم ها معمولا باز هستند

– شخص به نظر نمی رسد که نفس بکشد و اغلب پس از یک اپیزود (دوره) نفس عمیق می کشد.

– برگشت به حالت هوشیاری به تدریج صورت می گیرد و باید بعد از دقایقی رخ بدهد.

– از دست دادن اختیار ادرار رایج است.

– اغلب شخص ممکن است به میزان کمی بعد از این تشنج گیج باشد.

تشنجات جزئی یا موضعی:

فقط بخشی از مغز درگیر است، بنابراین فقط بخشی از بدن تحت تاثیر قرار می گیرد. بسته به بخش خاص مغز که در آن فعالیت های الکتریکی غیر طبیعی رخ داده است.

– اگر بر فرض بخشی از بدن که کنترل حرکت دست ها را به عهده دارد درگیر باشد، بنابراین فقط دست ها حرکات ریتمیک و تکان خوردن عضلات را نشان می دهند.

– اگر سایر نواحی مغز نیز درگیر باشند، علائم ممکن است شامل حس های عجیب یا حرکات مکرر کوچک مثل ملچ و ملوچ لب ها باشد.

– گاهی اوقات شخصی که تشنجات جزئی دارد خیره یا گیج به نظر برسد. این علامت می تواند نشان دهنده “تشنج جزئی پیچیده” باشد. واژه “پیچیده” به وسیله پزشکان به منظور توضیح شخصی که بین هوشیاری کامل و فقدان هوشیاری قرار دارد به کار می رود.

تشنجات غیابی یا پتیت مال: 

این نوع، رایج ترین تشنجات در زمان کودکی هستند.

– اختلال در هوشیاری در شخص که معمولا همراه با خیره شدن است.

– چشمک زدن مکرر یا دیگر حرکات کوچک دیده می شود.

– به صورت روتین، این تشنجات مختصر هستند و فقط برای ثانیه طول می کشند. بعضی از مردم ممکن است در طول یک روز بارها دچار این تشنج شوند.

– دیگر انواع تشنجات به خصوص در کودکان با سنین پایین وجود دارد.

گزینه های درمانی برای این بیماران چیست؟

هدف از درمان به دست آوردن یک شرایط عاری از تشنج بدون اثرات مضر آن است. این هدف در بیش از 60 درصد از بیمارانی که “درمان دارویی ضد تشنج” نیاز دارند محقق شده است. اگرچه بسیاری از بیماران اثرات مضر را تجربه می کنند و بعضی نیز تشنجاتی که به درمان دارویی مقاوم هستند. درمان تک دارویی اهمیت زیادی دارد، چرا که احتمال اثرات مضر جانبی را کم کرده و اجتناب از مداخلات دارویی را سبب می شود. به علاوه، این روش ارزان تر از درمان چند دارویی است، چرا که بسیاری از فاکتورهای موجود در داروهای ضد تشنج بر روی آنزیم های کبدی اثر می گذارند و سطح سرمی داروهای همراه را پایین میآورند، در نتیجه نیاز است که دوز داروی همراه بالا برود که این خود افزایش قیمت آن را سبب می شود.

درمان دارویی ضد تشنج

تکیه گاه اصلی درمان، داروهای ضد تشنج است و داروهای انتخابی که بسته به تشخیص دقیق سندروم صرع انتخاب می شوند. این انتخاب ها با توجه به مکانیسم های متنوع پاتوفیزیولوژیک در انواع تشنجات و سندروم های خاص صرعی می باشد.

درمان جراحی

اگرچه جراحی های داخل مغزی ریسک خود را دارد ولی قابل مقایسه با ریسک تشنجات غیر قابل کنترل نیست. یک کاندیدای جراحی صرع، نمی بایست یک کنترل تشنج قابل قبول توسط داروهای ضد صرع داشته باشد، همچنین می بایست یک سود منطقی از جراحی داشته باشد. آزمایش های کافی داروهای ضد تشنج می بایست برگرفته از وضعیت زمینه ای بیمار و از صرع آن باشد. دو نوع اصلی از جراحی های مغزی صرع عبارتند از “جراحی های آرامبخش” و “جراحی هایی که به طور بالقوه خاصیت درمانی دارند”.

رایج ترین جراحی از نوع آرامبخش، کالوزوتومی قدامی می باشد (قسمتی از مغز به نام کورپوس کالوزوم برداشته می شود) که برای بیماران با تشنجات آتونیک مقاوم به درمانی که اغلب آسیب صورت یا گردن به دلیل افتادن دارند، به کار می رود.