هیپوتالاموس کجاست؟

غده هیپوتالاموس درست بالای ساقه مغزی و زیر تالاموس واقع شده و بخشی از سیستم لیمبیک مغز است که هسته‌های مختلف با عملکردهای خاص خود را دارد. مغز تمام مهره‌داران دارای هیپوتالاموس است و در انسان اندازه‌ای برابر با یک بادام دارد. هیپوتالاموس در عمق مغز قرار گرفته است و بدون تشریح آن، قابل مشاهده نیست.

آناتومی هیپوتالاموس

هیپوتالاموس دارای سه ناحیه است که عبارتند از:

• بخش «مامیلاری» (Mamillary)
• بخش «بینایی» (Optical)
• بخش برجسته یا «توبرال» (Tuberal)

همچنین در مقطع عرضی قسمت‌های زیر در هیپوتالاموس وجود دارند:

• «دوربطنی» (Periventricular)
• «میانی» (Medial)
• «جانبی» (Lateral)

در برش کرونال که بدن را با یک صفحه فرضی به دو بخش پس و پیش تقسیم می‌کند، دو قسمت جانبی و میانی در هیپوتالاموس قابل مشاهده هستند. در پستانداران سلول‌های نورونی مگنوسلولار در هسته پاراونتیکولار و هسته سوپرااوپتیکِ هیپوتالاموس، هورمون‌های نوروهیپوفیزی، اکسی‌توسین و وازوپرسین را تولید می‌کنند.

این هورمون‌ها به خون ناحیه هیپوفیز پسین ترشح می‌شوند. سلول‌های پارووسلولار ترشح‌کننده هورمون در هسته پاراونتیکولار هستند که هورمون آزادکننده کورتیکوتروپین و دیگر هورمون‌ها را به سیستم پورتال هیپوتالاموس-هیپوفیزی منتقل می‌کنند و از آنجا به هیپوفیز قدامی انتشار می‌یابند.

آناتومی هیپوتالاموس چیست؟

هیپوتالاموس از سه ناحیه تشکیل شده است. هر کدام هسته‌‌های متفاوت از دیگری دارد. این نواحی خوشه‌هایی از نورون‌ها هستند که عملکردهای حیاتی مانند ترشح هورمون‌ها را انجام می‌دهند.

ناحیه قدامی

به این ناحیه، ناحیه سوپراپتیک (Supraoptic) نیز می‌گویند. هسته‌های اصلی آن شامل هسته‌های Supraoptic و Paraventricular  می‌باشد. چندین هسته کوچک دیگر نیز در ناحیه قدامی وجود دارند. هسته ناحیه قدامی بطور گسترده‌ای در ترشح هورمون‌های مختلف دخالت می‌کند. بسیاری از این هورمون‌ها برای تولید هورمون‌های اضافی با غده اضافی تعامل می‌کنند.

ناحیه قدامی هیپوتالاموس هم‌چنین به تنظیم دمای بدن از طریق عرق کردن کمک می‌کند. هم‌چنین ریتم شبانه‌روزی را نیز حفظ می‌کند. موارد گفته شده تغییرات فیزیکی و رفتاری است که در چرخه روزانه رخ می‌دهد. برای مثال بیدار ماندن در طول روز و خوابیدن در شب یک ریتم شبانه‌ روزی است که مربوط به وجود یا عدم وجود نور است.

ناحیه میانی

این منطقه را ناحیه توبرال (Turberal) نیز می‌نامند. هسته‌های اصلی آن هسته‌های arcuate و ventromedial هستند. هسته‌های ventromedial به کنترل اشتها کمک مي‌کند؛ در حالی که هسته‌های arcuate به ترشح هورمون آزاد‌کننده هورمون رشد یا GHRH کمک می‌کند. این هورمون مسئول رشد و نمو بدن است.

ناحیه خلفی

این منطقه را ناحیه پستانداران نیز می‌نامند. هسته‌های هیپوتالاموس خلفی و هسته پستانداران، هسته‌های اصلی آن هستند. هسته هیپوتالاموس خلفی با ایجاد لرز و جلوگیری از تولید عرق، به تنظیم دمای بدن کمک می‌کند. نقش هسته‌های پستانداران نسبت به سایر هسته‌ها کم‌تر مشخص است. پزشکان معتقدند که این هسته‌ها در عملکرد حافظه نقش دارند.

کار غده‌ی هیپوتالاموس چیست؟

یکی از مهمترین عملکرد‌های غده‌ی هیپوتالاموس برقراری حالت هموستاز در بدن است. هموستاز به این معناست که وضعیت بدن در یک حالت ثبات و پایداری قرار دارد.

غده‌ی هیپوتالاموس به بسیاری از سیگنال‌هایی که از داخل بدن یا از محیط خارجی بدن دریافت می‌شوند، پاسخ می‌دهد، از جمله: دمای بدن، گرسنگی، احساس سیری، فشار خون و میزان هورمون‌های موجود در خون. این غده نسبت به استرس نیز واکنش نشان می‌دهد و همچنین موارد مربوط به ریتم کلی بدن (اصطلاحا ساعت بدن) را تحت کنترل دارد، از جمله: ترشح ملاتونین در هنگام شب توسط غده‌ی پینه‌آل، تغییر در میزان ترشح کورتیزول (هورمون استرس) و دمای بدن انسان در طول شبانه روز.

غده‌ی هیپوتالاموس تمامی اطلاعات مربوط به وضعیت داخلی و محیطی بدن را جمع‌آوری و ترکیب می‌کند و تمامی تغییرات لازم را برای حفظ تعادل در بدن ایجاد می‌کند.

هیپوتالاموس چه هورمون‌هایی ترشح می‌کند؟

دو مجموعه سلول عصبی در غده‌ی هیپوتالاموس موجود هستند که هورمون ترشح می‌کنند. دسته‌ی اول از این سلول‌ها هورمون‌هایی که ترشح کرده‌اند را از طریق ساقه‌ی هیپوفیزی به لوب خلفی غده‌ی هیپوفیز می‌فرستند و این هورمون‌ها از آن جا مستقیما وارد جریان خون می‌شوند. هورمون‌هایی که از این طریق وارد خون می‌شوند هورمون‌های آنتی‌دیورتیک (ضد-ادرار) و اکسی‌توسین هستند. هورمون‌های ضدادرار باعث بازجذب آب به کلیه‌ها می‌شوند و هورمون اکسی‌توسین نیز باعث ایجاد انقباضات رحم در هنگام زایمان می‌شود و همچنین نقش حیاتی در شیردهی مادر دارد.

دسته‌ی دوم از سلول‌های عصبی هیپوتالاموس، هورمون‌های تحریک‌کننده و بازدارنده‌ای را تولید می‌کنند که این هورمون‌ها توسط شبکه‌های از رگ‌ها که در ساقه‌ی هیپوفیزی قرار دارد، به لوب قدامی غده‌ی هیپوفیز می‌رسند. این هورمون‌ها به تنظیم هورمون‌هایی کمک می‌کنند که غدد جنسی، غده‌ی تیروئید و غده‌ی آدرنال را کنترل می‌کنند. این هورمون‌ها همچنین باعث تنظیم هورمون‌های رشد بدن و سطح پرولاکتین (که وجود آن برای شیر دهی مادر ضروری است) می‌شود.

هورمون‌هایی که در غده‌ی هیپوتالاموس ترشح می‌شوند عبارتند از: هورمون آزادکننده‌ی کورتیکوتروفین، دوپامین، هورمون‌های آزادکننده‌ی هورمون‌های رشد، سوماتواستاتین(هورمون مهارکننده‌ی ترشح سایر هورمونها)، هورمون آزادکننده گنداتروپین و هورمون آزادکننده تیروتروپین.

هیپوتالاموس با چه اندام هایی ارتباط دارد؟

هیپوتالاموس در ارتباط تنگاتنگ با دیگر بخش‌های سیستم عصبی مرکزی خصوصا ساقه مغزی و عملکرد شبکه‌ای آن است. به عنوان بخشی از سیستم لیمبیک، هیپوتالاموس دارای اتصالاتی به دیگر ساختارهای لیمبیک مانند آمیگدالا و تیغه مغزی است و همچنین با سیستم عصبی خودمختار هم ارتباط دارد. هیپوتالاموس، سیگنال‌های فراوانی را از ساقه مغز به خصوص از «هسته انفرادی» (Nucleus Of The Solitary Tract)، لوکوس سیرولئوس و مدولا شکمی دریافت می‌کند. نورون‌های هیپوتالاموس برای حفظ این ارتباط‌ها اختصاصی شده‌اند و ویژگی‌های زیر را دارند:

• بیشتر فیبرهای عصبی درون هیپوتالاموس دو طرفه هستند.
• از یک سمت به نواحی دمی هیپوتالاموس که به کمربند پیشانی مغز میانی، دستگاه مامیلوتگمنتال و رباط طولی پشتی رفته‌اند.
• توسط دستگاه مایمیلوتالامیک، فورنیکس و نوار انتهایی (Stria Terminalis) به سمت شاخه‌های هیپوتالاموس برده شده‌اند.
•  از طریق دستگاه هیپوتالاموسی-نخاعی به سیستم حرکتی سمپاتیک برده شده‌اند و با مسیر حرکتی سمپاتیک فعال می‌شوند.