دیسک کمر
دیسک کمر چیست؟
دیسک‌های ستون فقرات جسم‌های بالشتک مانندی هستند که بین مهره‌ها قرار دارند. استخوان‌های ستون فقرات بدون این “ضربه‌گیرها” بر روی یکدیگر ساییده می‌شدند. دیسک‌ها علاوه بر منعطف ساختن ستون فقرات و امکان پذیر ساختن حرکاتی چون چرخیدن و خم شدن، به دلیل جذب نیروی ضربه‌ها و وزن بدن از ستون فقرات محافظت نیز می‌کنند. دیسک از لایه‌ای خارجی موسوم به آنولوس فیبروزوس و مرکز ژلاتینی مانند نرمی به نام نوکلئوس پولپوزوس تشکیل میشود. فیبرهایی در خارج هر دیسک وجود دارد که به مهره مجاور متصل میشود و دیسک را در جای خود نگه می‌دارد. بیرون زدگی دیسک کمر هنگامی رخ می‌دهد که لایه خارجی پاره شود یا شکاف بردارد و مرکز ژلاتینی آن به درون مجرای ستون فقرات راه یابد.
فضای مجرای ستون فقرات تنها برای جای گرفتن نخاع و مایع نخاعی کفایت می‌کند، بنابراین بیرون زدگی دیسک کمر و پیشروی آن به سمت این مجرا موجب فشردگی عصبها یا نخاع میشود و در نتیجه بیمار متحمل دردی شدید و طاقت فرسا و تغییرات حسی می‌گردد. ضمناً ماده ژلاتینی درون دیسک محرک‌هایی شیمیایی تولید می‌کند که باعث درد مهره های گردن و التهاب عصب میشود.
علت های دیسک کمر
از شایعترین علل دیسک کمر میتوان به موارد زیر اشاره کرد
- افزایش سن
- وزن بالای بدن
- ایستادن و یا نشستن طولانی‌مدت
- بلند کردن اشیا در حالات نامناسب
- افزایش ناگهانی فشار بر ستون فقرات (حتی فشارهای کم)
- لرزش کل بدن (مثلاً هنگام کار کردن با تراکتور و…)
- ورزش‌های غیراصولی و سنگین مثل فوتبال، کشتی، ورزش‌های رزمی و
- رانندگی به‌ویژه در مسافت‌های طولانی و با ماشین‌های سنگین یا دارای صندلی نامناسب
- وضعیت بد بد<ن در زمان نشستن، ایستاده و
- خم و راست شدن زیاد
- سیگار کشیدن
- بارداری
علائم دیسک کمر
شایعترین علائم دیسک کمر شامل موارد زیر میشود .
- علائم اولیه دیسک کمر: علائم دیسک کمر بسته به میزان بیرون‌زدگی به‌صورت کمردرد ناگهانی و شدید یا درد تدریجی بروز می‌کند. درد معمولاً با نشستن‌های طولانی‌مدت، سرفه و عطسه بیشتر میشود. البته ممکن است درد فقط در ساق پا باشد و در کمر دردی احساس نشود. درد در ساق پا بیانگر وجود فتق دیسک بزرگ‌تری نسبت به هنگامی است که درد به‌تنهایی در ناحیه کمر وجود دارد.
- دیسک کمر خفیف: در موارد بیرون‌زدگی خفیف دیسک، فرد فقط درد مبهم در ناحیه کمر را تجربه می‌کند که با استراحت بهبود می‌یابد.
- دیسک کمر شدید یا پیشرفته: در بیرون‌زدگی‌های شدید دیسک، علاوه بر درد کمر، درد شدید و تیزی به باسن و ساق پا هم کشیده میشود. درد در یک‌پا یا هر دو پا دیده میشود. حتی ممکن است گاهی بیمار برای کاهش درد به یک‌طرف خم شود.
- دیسک کمر در پاها: علائم دیسک کمر در پاها به‌صورت درد و بی‌حسی، خواب‌رفتگی، سوزن سوزن شدن یا سوزش دیده میشود. بسیاری از افراد تصور می‌کنند دردهای دیسک کمر فقط در پشت پا ظاهر میشود، اما این‌گونه نیست و بسته به ریشه عصب درگیر، درد ممکن است در قسمت داخلی ران یا کشاله تا زانو هم دیده شود.
- علائم پارگی دیسک کمر: از شایعترین علامت پارگی دیسک بروز درد پایدار در ناحیه پشت، اسپاسم شدید عضلانی، بی‌اختیاری ادرار و مدفوع و درد عمقی شدید و تیز در کمر و پاها که به همراه ضعف و بی‌حس شدن کمر هست از علائم پارگی دیسک کمر هست.
چه افرادی بیشتر در معرض بیرون زدگی دیسک کمر هستند؟
آقایان بیشتر از خانم‌ها در معرض بیرون زدگی دیسک کمر هستند. شایعترین سن فتق دیسک کمر بین ۳۰ تا ۵۰ سال است. به این دلیل که در این سن معمولآ دیسک‌ها پر آب هستند و انعطاف پذیری بیشتری دارند، لذا احتمال بیرون زدگی بیشتری وجود دارد.اما با افزایش سن، آب دیسک کاهش یافته و احتمال کمی وجود دارد تا آب داخل دیسک به بیرون بیاید و ریشه‌های عصبی را تحت فشار قرار می‌دهد.
دیسک کمر از چه جنسی ساخته شده است ؟
در کمر افراد ساختار ژله ای شکلی وجو دارد که عمدتا از آب و کمی پروتئین و دیسک کمر را تشکیل می دهد. معمولا افراد دیسک را هایی می دانند که بسیار دردناک بوده و مانع فعایتهای روزانه می شود. بنابراین همانطور که عنوان شد بیماری دیسک کمر در حقیقت به وضعیت فتق دیسک کمر اطلاق می شود.
بیماری دیسک کمر که به اسامی مختلف مانند درد سیاتیک و سیاتالژی نیز نامیده میشود هم در مردان و هم زنان تقریبا با شدت مساوی مشاهده می شود . متاسفانه ما روز به روز با سونامی افزایش شیوع و کاهش سن ابتلا به کمر درد به علت دیسک کمر مواجه هستیم. به گونه ای که حتی در کلینیک ها جوانانی در رده سنی ۱۶ تا ۲۰ سال با کمردردهای که به علت فتق دیسک کمر روی داده روزانه مراجعه می کنند.
علائم بیرون زدگی دیسک کمر
مراحل اولیه خشک شدن دیسک و از دست رفتن خاصیت ارتجاعی آن با افزایش فشار روی مهره‌های بالا و پایین و عضلات اطراف همراه بوده و ممکن است سبب ایجاد درد در قسمت پایینی کمر شود. این درد معمولا به دنبال حرکتی ناگهانی و شدید در کمر یا بلند کردن جسمی سنگین ایحاد شده و چند روز به شکل اسپاسم عضلات کمر همراه بیمار است و با درمان دارویی و استراحت خوب میشود تا زمانی که مجددا فشار زیادی روی کمر وارد شود. اما این درد با گذر زمان و خشک تر شدن دیسک در زمانهای کوتاه‌تر تکرار شده و شدت آن افزایش می‌یابد.
تشخیص بیرون زدگی دیسک کمر
هر درد کمری به معنی بیرون زدگی دیسک کمر و مشکلات مشابه نیست؛ گاهی یک فشار غیرمتعارف، سرما و یا وضعیت بد در زمان خوابیدن سبب اسپاسم عضلات کمر و درد میشود. اما اگر کمردرد بیش از سه روز ادامه یافته و با درد تیرکشنده به پا، گزگز و بی‌حسی یا ضعف در پاها و یا اختلال کنترل ادرار و اختلال جنسی همراه باشد لازم است بررسی دقیقتری شود. عملا امروزه برای تشخیص قطعی بیرون‌زدگی دیسک کمر بهترین روش انجام ام آر آی است که لزوم انجام آن را جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات پس از معاینه شما تشخیص داده و درخواست می‌نماید. محل دیسک، شدت خشکی و بیرون زدگی، میزان فشار روی عصبها و وجود مشکلات همراه مثل تنگی کانال نخاعی، سرخوردگی و موارد مشابه را میتوان در ام آر آی به خوبی ملاحظه کرد.
در برخی موارد انجام سی تی اسکن در پیدا کردن زوائد استخوانی که سبب فشار روی عصبها شده باشند، شکستگی های قدیمی یا جدید، مشکلات مادرزادی در ساختمان مهره‌ها، استخوانی شدن دیسک بیرون زده و موارد دیگر ممکن است به کار آید.
اقدام تشخیصی دیگر که زیاد بکار می‌رود “نوار عضب و عضله” است. این نوار میتواند نشان دهد که کدام عصبها تحت فشار هستند، میزان آسیب چقدر است، آسیب ایجاد شده جدید است یا قدیمی و اینکه آیا عوامل زمینه‌ای مثل دیابت در آسیب عصبی دخیل بوده‌اند یا خیر. اما در واقع نیاز به انجام عمل جراحی و انتخاب نوع درمان بیشتر بر اساس علائم بیمار، معاینه بالینی و تصاویر ام آر آی است و در شرایط خاص ممکن است برای تصمیم گیری از نوار عصب و عضله استفاده شود.
درمان دیسک کمر
در ادامه در مورد چگونگی انتخاب روش مناسب برای درمان دیسک کمر و انواع روش‌های درمانی صحبت می‌کنیم.
درمان‌های کانسرواتیو یا غیرتهاجمی دیسک کمر
درمان‌های کانسرواتیو یا غیرتهاجمی دیسک کمر در خط دوم درمان‌ها قرار می‌گیرند که شامل موارد زیر است:
- استراحت
استراحت کمتر از ۲ تا ۳ روز عملا موثر نمی‌باشد، اما در استراحت بیشتر از ۴ روز هم ممکن است درد تشدید یابد. منظور از استراحت، استراحت مطلق نیست و بیمار باید در طول این مدت راه برود، جابجا شود اما فعالیت‌هایی مانند بلند کردن اجسام را نداشته باشد. در طول این دوره بیمار به صورت طاقباز در محلی که نه سفت و زیاد نرم باشد دراز بکشد و زیر زانوها بالشت قرار دهد. - فیزیوتراپی
روش‌های فیزیوتراپی دیسک کمر
فیزیوتراپی کمر با روش‌های غیرتهاجمی متعدد به شما کمک می‌کند کمر درد ناشی از بیرون زدگی دیسک خود را بدون نیاز به عمل‌های جراحی و پرداخت هزینه‌های گزاف درمان کنید. روش‌های درمانی که در فیزیوتراپی استفاده می‌شوند عبارتند از:
- تحریکات الکتریکی
- اولتراسوند
- کیسه‌های گرم یا سرد
- لیزرتراپی
- تکارتراپی
- مگنت تراپی
- سوزن خشک
- درمان های دستی
- تمرین یا حرکت درمانی
لیزر درمانی دیسک کمر
لیزرها امواج الکترومغناطیسی تقویت شده‌ای هستند که می‌توانند پرتو متمرکزی را از خود ساطع کنند. لیزر درمانی روشی مدرن است که به دو صورت در کلینیک‌های فیزیوتراپی برای درمان دیسک کمر انجام میشود.
- لیزرهای کم توان یا سرد
- لیزرهای پرتوان یا سوپر لیزرها یا لیزرهای گرم
قابل توجه می باشد که روش لیزر درمانی را استاد دکتر گیوشریفی توصیه نمیکنند .
روش درمانی TENS
- دستگاه TENS از جریان الکتریکی برای تحریک عضلات استفاده می‌کند که شدید اما بدون درد است. الکترودها روی پوست قرار داده میشود و جریان الکتریکی ضعیفی به نقاط کلیدی در مسیر عصبها ارسال شده و باعث کاهش اسپاسم عضلات میشود. به نظر می‌رسد که این روش باعث کاهش اندورفین شده که تسکین دهنده طبیعی درد در بدن است.
- بریس: کمربندهای طبی به عنوان روش‌های بلند مدت برای درمان درد فتق دیسک کمر نیستند اما می‌توانند به بیمار درهنگام انجام اقدامات درمانی دیگر برای جلوگیری از خم شدن گردن و کمر کمک کنند. کمربندهای طبیعی به بهبود وضعیت بدن که یک مؤلفه بسیار مهم در سالم نه داشتن ستون فقرات است کمک می‌کنند.
درمان‌های دستی دیسک کمر
- درمان‌های دستی که به وسیله متخصص طب فیزیکی و توانبخشی انجام میشود به کاهش درد و تسریع روند بهبودی کمک می‌کند. اگر درد شدید بود یا علائم بین 2 تا 4 هفته هنوز باقی بود، انجام درمان‌های دستی برای استخوان‌ها ضروری است.
- ماساژ درمانی: ماساژ درمانی یک روش اثبات شده برای درمان فتق دیسک نیست اما روشی ایمن و بدون عوارض جانبی است. البته اگر شما به پوکی استخوان، ترومبوز وریدی، عفونت پوستی، زخم باز یا آرتروز در نزدیکی محل ماساژ هستید مبتلا هستید، ماساژ درمانی روش مناسبی برای شما نیست.
- کشش: هدف از کشش ستون فقرات کاهش اثر جاذبه بر ستون فقرات است. فتق دیسک با کشش آهسته استخوان‌ها کاهش می‌یابد. این کار مانند تایر پنچری است که در هنگام جک زدن زیر اتومبیل، فشار از روی آن برداشته شده و شکل تخت خود را از دست می‌دهد. این روش میتواند در ستون فقرات کمری و گردنی به کار برده شود.
عمل جراحی دیسک کمر
بسیاری از موارد خفیف بدون نیاز به عمل جراحی بهبود می‌یابد؛ به هر حال اگر درد، ضعف پیشرونده یا اختلال در راه رفتن، پس از شش هفته از بین نرفت ممکن است دیسک کمر شدید باشد نیاز به بررسی بیشتر دارد و ممکن است در اینده به جراحی نیاز داشته باشد. بیماری‌های اورژانسی مانند سندرم کوئادا اکوئینا به عمل جراحی فوری برای جلوگیری از آسیب دائمی عصب و اختلال عملکردی باید انجام شود.
