مولتیپل اسکلروزیس (MS) به انگلیسی ( Multiple sclerosis (MS) ) یک بیماری مزمن سیستم عصبی مرکزی است. بیماری ام اس یک اختلال خود ایمنی است، وضعیتی که در آن بدن به اشتباه به خود حمله می­کند. ام اس یک بیماری غیرقابل پیش­بینی است که افراد را به طور متفاوتی تحت تاثیر قرار می­دهد. برخی از افراد مبتلا به ام اس ممکن است فقط علائم خفیفی داشته باشند. وقتی ارتباط بین مغز و سایر قسمت‌های بدن مختل می‌شود، برخی دیگر ممکن است توانایی خود را در دیدن واضح، نوشتن، صحبت کردن یا راه رفتن از دست بدهند.

مولتیپل اسکلروزیس (MS) شایع­ترین بیماری دمیلینه ­کننده است که در آن پوشش ­های عایق سلول­های عصبی در مغز و نخاع آسیب می­بینند. این آسیب توانایی بخش‌هایی از سیستم عصبی برای انتقال سیگنال‌ها را مختل می‌کند و در نتیجه طیف وسیعی از علائم و نشانه‌ها از جمله مشکلات جسمی، ذهنی و گاهی اوقات روانپزشکی را ایجاد می‌کند. علائم خاص می­تواند شامل دوبینی، از دست دادن بینایی، ضعف عضلانی و مشکل در حس یا هماهنگی باشد.

میلین بافت چربی است که رشته­ های عصبی را احاطه کرده و از آن­ها محافظت می­کند. در بیماری ام اس، سیستم ایمنی بدن شما که به طور معمول به مبارزه با عفونت­ها کمک می­کند، میلین را با جسم خارجی اشتباه گرفته و به آن حمله می­کند. این امر به میلین آسیب می­رساند و آن را به طور جزئی یا کامل از رشته­ های عصبی جدا می­کند و زخم­هایی به نام ضایعات یا پلاک ­ها باقی می­ماند. از دست دادن میلین باعث ایجاد بافت اسکار به نام اسکلروز می­شود. به این نواحی پلاک نیز می­گویند. وقتی اعصاب از این طریق آسیب می­بینند، نمی­توانند تکانه­ های الکتریکی را به مغز و از آن هدایت کنند.

علل بیماری ام اس 

محققان عوامل متعددی را در بروز بیماری ام اس دخیل می­دانند از جمله:

• اختلالات خود ایمنی
• عوامل عفونی مانند ویروس­ها
• فاکتورهای محیطی
• عوامل ژنتیکی

علائم و نشانه­ های بیماری ام اس

علائم ام اس اغلب غیرقابل پیش­بینی هستند. این علائم ممکن است خفیف یا شدید، کوتاه ­مدت یا طولانی ­مدت باشند. بسته به ناحیه­ ای از سیستم عصبی که آسیب­ دیده است، علائم ممکن است به شکل­های مختلفی ظاهر شوند. موارد زیر شایع­ترین علائم ام اس هستند اما هر فردی ممکن است علائم متفاوتی داشته باشد:

اولین علائم ام اس

موارد زیر اغلب اولین علائم ام اس هستند:

• مشکلات بینایی مانند تاری دید یا دوبینی
• درد و از دست دادن بینایی به دلیل تورم عصب بینایی
• احساس یا درد غیر طبیعی، مانند بی­ حسی، سوزن سوزن شدن یا گزگز در قسمت­های مختلف بدن

سایر علائم بیماری ام اس

• ضعف عضلانی در بازوها و پاها
• مشکل در راه رفتن: ممکن است در راه رفتن یا ایستادن مشکل هماهنگی داشته باشید. همچنین ممکن است به طور جزئی یا کامل فلج شده باشید.
• سفتی و اسپاسم عضلانی: افزایش غیر ارادی کشسانی عضلات منجر به سفتی و اسپاسم می­شود.
• خستگی: این مشکل ممکن است با فعالیت بدنی ایجاد شود و با استراحت از بین برود. اما گاهی اوقات ممکن است خستگی مداوم داشته باشید که از بین نمی­رود.
• از دست دادن حس
• مشکلات گفتاری
• لرزش
• سرگیجه
• از دست دادن شنوایی
• مشکلات روده و مثانه
• افسردگی
• تغییرات در عملکرد جنسی
• مشکلات تفکر، یادگیری و برنامه ­ریزی

حدود 50 درصد از افراد مبتلا به ام اس دچار مشکلات شناختی مرتبط با این بیماری می­شوند. اثرات این مشکلات ممکن است خفیف باشد. پزشک شما ممکن است پس از آزمایش­های زیاد، این مشکلات را تشخیص دهد. مشکلات شناختی در بیماری ام اس ممکن است مربوط به موارد زیر باشند:

• تمرکز (تمرکز)
• توجه
• حافظه
• قضاوت ضعیف

بسته به نوع ام اسی که دارید، علائم شما ممکن است در مراحل مختلف ظاهر شوند و از بین بروند یا به مرور زمان بدتر شوند (ام اس پیشرونده).

عوامل خطر

این عوامل ممکن است خطر ابتلا به ام اس را افزایش دهند:

• سن

افراد ممکن است در هر سنی به ام اس مبتلا شوند، اما شروع آن معمولا در حدود 20 تا 40 سالگی رخ می­دهد. با این حال، کودکان و افراد مسن نیز می­توانند تحت تأثیر این بیماری قرار بگیرند.

• جنسیت

زنان 2 تا 3 برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به ام اس عود کننده و فروکش کننده هستند.

• سابقه خانوادگی

اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر شما مبتلا به ام اس بوده باشد، شما در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستید.

• عفونت­ های خاص

محققان دریافته ­اند که ویروس­های مختلفی با ام اس مرتبط هستند، از جمله اپشتین بار، ویروسی که باعث مونونوکلئوز عفونی می­شود.

• نژاد

افراد سفید پوست، به ویژه آن­هایی که تبار اروپای شمالی دارند، در معرض بالاترین خطر ابتلا به ام اس هستند. افراد آسیایی، آفریقایی یا بومی آمریکایی کمترین تعداد مبتلایان را دارند.

• اقلیم

ام اس در کشورهای دارای آب و هوای معتدل، از جمله کانادا، شمال ایالات متحده، نیوزیلند، جنوب شرقی استرالیا و اروپا بسیار شایع­تر است. ماه تولد شما نیز ممکن است بر شانس ابتلا به ام اس تأثیر بگذارد، زیرا به نظر می­رسد قرار گرفتن در معرض نور خورشید در زمانی که مادر باردار است، احتمال ابتلای به ام اس را در این کودکان کاهش می­دهد.

• ویتامین دی

داشتن سطوح پایین ویتامین دی و قرار گرفتن کم در معرض نور خورشید با خطر بیشتر ابتلا به ام اس مرتبط است.

• ژن­ها

یک ژن در کروموزوم 6p21 با ام اس مرتبط است.

• چاقی

بین چاقی و ام اس در زنان ارتباط مستقیمی یافت شده است. این امر به ویژه در مورد چاقی زنان در دوران کودکی و نوجوانی صادق است.

• برخی بیماری­ه ای خود ایمنی

در صورت داشتن سایر اختلالات خودایمنی مانند بیماری تیروئید، کم­خونی خطرناک، پسوریازیس، دیابت نوع 1 یا بیماری التهابی روده، خطر ابتلا به ام اس کمی بیشتر است.

• سیگار کشیدن

بین مصرف سیگار و ابتلا به ام اس ارتباط معناداری یافت شده است.

آیا بیماری ام اس کشنده است؟

اگرچه بیماری ام اس کشنده نیست، اما در حال حاضر هیچ درمانی برای آن وجود ندارد. بسیاری از افرادی که ام اس دارند باید با مسائل دیگری نیز دست و پنجه نرم کنند که می­تواند کیفیت زندگی آن­ها را کاهش دهد. با وجود این­که اکثر بیماران ام اس هرگز به شدت ناتوان نخواهند شد، اما بسیاری از آن­ها علائمی را تجربه می­کنند که باعث درد و ناراحتی می­شود.

ام اس می­تواند یک بیماری چالش ­برانگیز باشد، اما درمان­های جدید در 20 سال گذشته به طور قابل توجهی کیفیت زندگی افراد مبتلا به این بیماری را بهبود بخشیده است.

ام اس به­ندرت کشنده است، اما ممکن است عوارض ناشی از ام اس شدید، مانند عفونت قفسه سینه یا مثانه، یا مشکلات بلع در طول زمان ایجاد شوند.

میانگین امید به زندگی برای افراد مبتلا به ام اس حدود 5 تا 10 سال کمتر از حد متوسط است ولی خوشبختانه با پیشرفت علم و درمان­های جدید، این اختلاف در حال کاهش است.

طول عمر بیماران ام اس چقدر است؟

عوارض مرتبط با ام اس، مانند عفونت­ها، بیماری­های قلبی عروقی و حوادث، می­تواند باعث شود طول عمر افراد مبتلا به ام اس نسبت به افرادی که مبتلا به ام اس نیستند، کوتاه ­تر شود. اما درمان این عوارض می­تواند خطر کوتاه شدن طول عمر را تا حد زیادی کاهش دهد.

طبق گفته انجمن ملی ام اس (NMSS)، طول عمر افراد مبتلا به ام اس در طول زمان افزایش یافته است. اما عوارض مرتبط باعث می­شود که میانگین طول عمر مبتلایان به ام اس حدود 7 سال کمتر از افرادی باشد که با ام اس زندگی نمی­کنند.

افراد مبتلا به ام اس به دلیل بسیاری از مشکلات مشابه افرادی که این بیماری را ندارند، مانند سرطان و بیماری قلبی، می­میرند. به غیر از موارد ام اس شدید که نادر هستند، پیش آگهی طول عمر بیماران ام اس عموما خوب است.

زندگی با ام اس

ام اس به طور کلی کیفیت زندگی را بیشتر از طول عمر تحت تاثیر قرار می­دهد. افراد مبتلا به ام اس باید با بسیاری از علائم دشوار که بر سبک زندگی آن­ها تأثیر می­گذارد، دست و پنجه نرم کنند. اما این افراد می­توانند مطمئن باشند که با درمان مناسب این بیماری، کیفیت زندگی آن­ها تا حد زیادی بهبود می­یابد.

بیماران مبتلا به ام اس باید داروهای خود را طبق دستور مصرف کنند. استفاده از تجهیزاتی مانند عصا یا واکر می‌تواند به بیمارانی که مشکل حرکتی دارند کمک کند. فعالیت­های توانبخشی همچنین می­تواند به بیماران کمک کند تا عملکرد خود را حفظ کنند یا به حالت اولیه برگردانند. تغییر نحوه چیدمان خانه می تواند به بیماران کمک کند تا نیاز کمتری به کمک گرفتن از دیگران داشته باشند.