تومور مغزی یکی از انواع سرطان است که بر اثر رشد یک غده غیر طبیعی در مغز یا اطراف آن اتفاق می‌افتد و به علت نزدیکی آن به مرکز هدایت بدن یعنی مغز، امکان بروز عوارض سخت، خطرناک و جبران ناپذیر را بالا می‌برد. بسیاری از مردم از این کلمه یعنی تومور مغزی واهمه دارند، بی آن که بدانند این بیماری انواع و درجه بندی‌های مختلفی دارد و بعضی از این انواع درمانی به مراتب آسان‌تر از انواع دیگر دارند.تومور مغزی یک بیماری خطرناک است و می‌تواند طیف وسیعی از علائم را برای بیماران درگیر ایجاد کند. چراکه حیاتی‌ترین عضو بدن، یعنی مغز در این بیماری مورد تهاجم قرار می‌گیرد. در حالی که تمامی انواع تومورهای مغزی بیماری‌هایی خطرناک هستند، برخی از انواع آن‌ها تهاجمی‌تر هستند و درمان آن‌ها از دیگر انواع تومور مغزی دشوارتر است.

تومور مغزی یا سرطان مغز چیست؟

سرطان مغزی به انگلیسی BRAIN TUMOR است. سرطان مغز یا تومور مغز، بیماری مغزی است که در آن سلول‌های سرطانی (سلول‌های بدخیم) در بافت مغز به وجود می‌آیند. رشد سلول‌های سرطانی باعث ایجاد توده‌ی بافت سرطانی (تومور) در مغز می‌شود که عملکردهای مغز مانند کنترل عضلانی، احساس، حافظه و سایر ویژگی‌های طبیعی بدن را مختل می‌کند.

اگرچه چنین رشدی با نام تومور مغزی مشهور است، اما همه‌ی تومورهای مغزی سرطان نیستند. سرطان یک واژه برای معرفی تومورهای بدخیم است. تومورهای بدخیم می‌توانند رشد کنند، به شدت گسترش یابند و سلول‌های سالم بدن را تخریب کنند. همچنین می‌توانند به قسمت‌های دیگر بدن نیز گسترش پیدا کنند (متاستاز). تومورهایی که مهاجم نیستند و متاستاز نمی‌دهند خوش‌خیم نامیده می‌شوند.
به‌طور‌کلی، تومور خوش‌خیم از تومور بدخیم کمتر آسیب‌رسان است، اما تومور خوش‌خیم هم می‌تواند با ایجاد فشار بر بافت‌های اطراف و انسداد جریان مایع مغزی نخاعی، باعث ایجاد مشکلات زیادی در مغز شود. گلیوما‌ها بدخیم (سرطانی) هستند، ولی بعضی از آن‌ها می‌توانند بسیار کند رشد کنند. آن‌ها جزو تومورهای اولیه مغزی به‌شمار می‌روند، به این معنی که از بافت خود مغز ایجاد می‌شوند. این نوع تومور معمولا در خارج از مغز یا ستون فقرات پخش نمی‌شود، اما به دلایلی می‌تواند کشنده باشد.

انواع درجه بندی تومورهای مغزی

تومورهای مغزی انواع مختلفی دارند که هر یک نیز نام علمی خاص خود را دارند و در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت. اما در نخستین دسته بندی، می‌توان این تومورها را به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم نمود که در آن، تومورهای اولیه به تومورهایی گفته می‌شود که از ابتدا در مغز شکل گرفته باشند و تومورهای ثانویه تومورهایی هستند که نخستین سلول سرطانی آن‌‌ها از جای دیگری به مغز حرکت کرده باشد. تقریباً نیمی از تومورهای ثانویه، از سرطان ریه به مغز و نخاع می‌رسند و باقی آن‌ها از سرطان‌های کولون (روده بزرگ) ، سینه، لوسمی، کلیه، ملانوم و لنفوم به مغز منتقل می‌شوند. به همین خاطر کسانی که پیش از این سابقه ابتلا به هر یک از سرطان‌های نامبرده را داشته باشند، بهتر است که به طور دوره‌ای مورد چک‌آپ مغز و نخاع نیز قرار بگیرند. شکل دیگری از دسته بندی تومورهای مغز و نخاع، متمرکز بر سرعت و شیوه تکثیر آنان است و از این نظر، این تومورها به ۴ گرید زیر تقسیم می‌شوند:

تومورهای مغزی گرید یک

تومورهای گرید یک تومورهای سرطانی محسوب نمی‌شوند. چنین تومورهایی به سلول‌های هم جوار خود آسیب وارد نمی‌کنند و سرعت رشد آن‌ها نیز کمتر از دیگر انواع تومور است. به همین دلیل همین که این تومورها در محلی باشند که با عمل جراحی تومور مغزی قابل برداشتن باشند، با یک جراحی مغز قابل درمان خواهند بود.

تومورهای مغزی گرید دو

تومورهای گرید دو نیز تومورهای سرطانی محسوب نمی‌شوند و معمولاً به سلول‌های هم‌جوار خود آسیب نمی‌رسانند؛ اما سرعت رشد آن‌ها نسبت به تومورهای گرید یک بیشتر و شکل تکثیر آن‌ها نامنتظم‌تر است. به همین خاطر در اغلب موارد، با یک دوره دارو درمانی یا پرتو درمانی بعد از عمل جراحی می‌شود این نوع تومور را نیز درمان نمود.

تومورهای مغزی گرید سه

تومورهای گرید سه را می‌توان توموری سرطانی در نظر گرفت که در صورت بروز، به سلول‌های هم جوار خود نیز آسیب وارد می‌کنند و سبب اختلال عملکرد آن‌ها می‌شوند. به خاطر همین شیوه تکثیر نامنتظم و سرعت رشد آن‌هاست که عمل جراحی به تنهایی نمی‌تواند منجر به درمان آن‌ها شود (هر چند در صورت تشخیص دیر هنگام و رشد تومور، انجام آن الزامی خواهد بود) و باید دوره‌های پرتو درمانی یا شیمی درمانی را نیز شخص بیمار طی کند.

تومورهای مغزی گرید چهار

تومورهای گرید چهار سخت‌ترین و بدترین نوع تومورهای مغزی است که معمولاً نمی‌توان امیدی به درمان کامل و قطعی آن داشت و عمل جراحی یا هر شیوه درمانی دیگری، تنها می‌تواند جلوی پیشروی بیماری را برای مدت معینی بگیرد. با این حال همین روش‌های درمانی مرسوم می‌تواند آسیب‌های جبران ناپذیر ناشی از تومورهای گرید چهار را برای مدت زیادی به تعویق بیندازد.

گلیوبلاستوما

گلیوبلاستوما (GBM) بدترین نوع تومور مغزی و نوعی سرطان است که از سلول‌های گلیال مغز شروع می‌شود که سلول‌هایی هستند که از نورون‌ها حمایت و تغذیه می‌کنند. این تومورها بسیار تهاجمی و به سرعت در حال رشد هستند و حذف آن‌ها از طریق جراحی و درمان با شیمی درمانی یا پرتودرمانی چالش‌برانگیز است. گلیوبلاستوما شایع‌ترین نوع تومور بدخیم مغزی در بزرگ‌سالان است که تقریبا 15 درصد از کل تومورهای مغزی را تشکیل می‌دهد.

علائم گلیوبلاستوما بسته به محل تومور در مغز متفاوت است. شایع‌ترین علائم این تومور شامل سردرد، تشنج، حالت تهوع، استفراغ و اختلال شناختی است. با رشد و گسترش تومور، بیماران ممکن است علائم دیگری مانند مشکل در صحبت کردن یا بلع، ضعف در یک طرف بدن و تغییرات بینایی را تجربه کنند.

متاسفانه GBM پیش شناخت بدی دارد و حتی با درمان تهاجمی، میانگین طول عمر بیمار حدود ۱۵ ماه است و تنها درصد کمی از بیماران درگیر بیش از پنج سال زندگی می‌کنند. به این دلیل که GBM در برابر درمان‌های معمولی مانند جراحی، شیمی درمانی و پرتودرمانی بسیار مقاوم است.

یکی از دلایلی که درمان گلیوبلاستوما را بسیار دشوار می‌کند، ماهیت بسیار تهاجمی آن است. گلیوبلاستوماها می‌توانند برآمدگی‌های شاخک مانندی به نام سلول‌های گلیوما را ارسال کنند که می‌تواند به بافت طبیعی مغز نفوذ کند و برداشتن کل تومور را در طول جراحی دشوار کند. حتی اگر به نظر می‌رسد که تومور به طور کامل برداشته شده است، سلول‌های سرطانی می‌توانند به رشد و گسترش در مغز ادامه دهند.

گلیوما چقدر شایع است؟

هر ساله حدود ۸۰۰۰۰ نفر در ایالات متحده آمریکا به تومورهای مغزی اولیه مبتلا هستند که تقریبا ۲۵ درصد از این موارد گلیوما هستند.

علت ابتلا به تومور مغزی گلیوما

تحقیقات نشان می‌دهد که تغییرات DNA منجر به ایجاد تومور‌های مغزی و نخاعی مانند گلیوما می‌شوند. ژن‌های ما حاوی DNA هستند که آن‌ها دستورالعمل چگونگی رشد و تکثیر سلول‌ها را مشخص می‌کنند. هر ‌نوع جهش یا تغییری در DNA ژن‌های ما می‌‌تواند باعث تکثیر خارج از کنترل سلول‌ها شود.

پس شما ممکن است که جهش‌های ژنتیکی را از والدین خود به ارث ببرید. آن‌ها نیز می‌توانند به‌طور کاملا ناگهانی در‌طول زندگیتان رخ دهند.

تومور مدولوبلاستوما

مدولوبلاستوما بدترین نوع تومور مغزی است که در درجه اول کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این تومور از مخچه شروع می‌شود که قسمتی از مغز است که تعادل بدن را کنترل می‌کند. مدولوبلاستوماها تومورهایی با رشد سریع هستند که می‌توانند به سرعت به سایر قسمت‌های مغز و نخاع گسترش یابند. علائم مدولوبلاستوما می‌تواند شامل سردرد، استفراغ، مشکل در راه رفتن و مشکلات تعادلی باشد. درمان مدولوبلاستوما معمولا شامل جراحی، شیمی درمانی و پرتودرمانی است.

تومور مننژیوم

مننژیوم‌ها تومورهایی هستند که از مننژها شروع می‌شوند که همان غشاهای محافظی هستند که مغز و نخاع را احاطه کرده‌اند. مننژیوم‌ها معمولا تومورهایی با رشد آهسته هستند، اما در صورت عدم درمان می‌توانند بزرگ شوند و مغز را تحت فشار قرار دهند. علائم مننژیوم شامل سردرد، تشنج، ضعف در یک طرف بدن و تغییرات بینایی است. درمان این تومور که از جمله موارد بدترین نوع تومور مغزی به شمار می‌رود، معمولا شامل جراحی برای برداشتن تومور است.