• قرارگیری صحیح بدن

نکته مهم در آموزش بیمار جهت حفظ موقعیت درست تنه، داشتن قوس طبیعی (لوردوز) کمر است. آموزش سفت کردن عضلات شکم در هنگام نشستن، ایستادن و راه رفتن همراه با حفظ گودی کمر ضروری است.

شکل 1: در وضعیت صحیح ایستادن خط عمودی که از سوراخ گوش می‌گذرد بایستی از مرکز شانه عبور کند. شکم به داخل جمع شده و چانه موازی سطح زمین قرار داشته باشد.

بیماران در فاز یک باید از خم شدن به جلو در وضعیت ایستاده یا نشسته پرهیز کنند. در 2 هفته اول پس از جراحی دیسک کمر خطرناک ترین وضعیت برای بیمار خم شدن مکرر به جلو و برداشتن بار سنگین است. چراکه خم شدن به جلو ستون مهره های کمری سبب افزایش فشار بر دیسک و افزایش نیروهای پاره کننده شده و ترمیم بافت آزرده را با چالش مواجه می کند. تغییر وضعیت مکرر بیمار در وضعیت نشسته یا ایستاده ضروری است. توجه به ارگونومی محل کار و ارتفاغ صندلی، صفحه نمایش و میز کار و موقعیت دست ها در هنگام کار با رایانه ضروری است. (شکل 2)

آموزش abdominal branching از ابتدای فاز 1 آغاز شده و در آن تاکید بر انقباض همزمان عضلات شکم (به خصوص عضله transversus abdominis)، لگن و عضلات مولتی فیدوس است. (شکل 3)

شکل 2: ارگونومی صحیح نشستن و کار با رایانه. ارتفاغ صندلی باید قابل تنظیم و به گونه ای باشد که مفصل زانو و ران حدود 90 تا 100 درجه بوده و کف پا کاملا برروی زمین یا زیر پایی قرار گیرد. صندلی باید دارای پشتی محکم و جای دست بوده به نحوی که با قرارگیری موشواره باید به گونه ای باشد که کف دست در راستای آرنج قرار گیرد. هنگام کار باید راستای طبیعی ستون فقرات حفظ شده و گردن به جلو خم نباشد. ارتفاع صفحه نمایش باید در حدی باشد که لبه بالایی آن در راستای چشم ها قرار گیرد.

شکل 3: در abdominal bracing عضلات شکم و لگن و پشت به طور همزمان منقبض می شوند. حفظ تنفس طبیعی در حین این مانور ضروری است.

باید به بیمار تاکید شود که از ول شدن بدن در حین نشستن پرهیز کند. تاکید بر حفظ گودی کمر در هنگام نشستن و رانندگی و استفاده از پشتی یا بااش جهت پر کردن آن ضروری است.(شکل 4)

شکل 4: وضعیت درست و نادرست نشستن

بیمار نباید از صندلی های بدون پشتی یا مبل های فرورونده جهت نشستن استفاده کند. بیمار باید در دو هفته اول پس از جراحی هر 20 دقیقه از وضعیت نشستن یا رانندگی خارج شود. این زمان به تدریج بسته به تحمل بیمار قابل افزایش است.

خوابیدن بیمار باید در وضعیتی باشد که ستون فقرات وی خمیده نشود. به همین دلیل خوابیدن در وضعیت جنینی نباید صورت گیرد. خوابیدن با کمک حمایت کمر در 3 وضعیت طاق باز، پهلو و دمر با سه اندام مجاز است (شکل 5 و 6). عدم استفاده از حمایت کمر در موقع خواب می‌تواند سبب چرخش ستون فقرات و فشار بر بافت های آزرده شود.

شکل 5: وضعیت دمر بر سه اندام. به محل قرارگیری بالش ها جهت حفظ راستای ستون فقرات توجه کنید.

شکل 6: وضعیت خوابیدن به پشت و پهلو بعد از جراحی دیسک. به محل بالش ها و حمایت کمر در موقع خواب توجه کنید.

تشک بیمار باید سفت و در عین حال راحت باشد. خوابیدن برروی تشک ها یا تخت هایی که سبب فرورفتن کمر در آن شود ممنوع است.

بیمار در هنگام کار در منزل باید از ایستادن طولانی مدت در یک وضعیت پرهیز کرده و از خم شدن به جلو اجتناب کنند.(شکل 7)

شکل 7: در هنگام کار در منزل از خم شدن به جلو پرهیز کرده و هنگام کارهایی که نیازمند ایستادن طولانی مدت در یک محل است نظیر ظرف شستن، آشپزی، اصلاح صورت و … یک پا را در لبه ای قرار داده و زانو را خم نمایید.

جابجایی بیمار در تخت خواب یا هنگام ورود و خروج از خودرو بایستی به گونه ای باشد که راستای ستون فقرات تغییر نکند.(شکل 8)

شکل 8: نحوه خوابیدن (بالا) و برخواستن (پایین) از تخت پس از جراحی دیسک. نکته مهم حفظ انقباض عضلات شکم و لگن و چرخش بدن به طور همزمان از ناحیه شانه ها و لگن است. به نحوی که ستون فقرات دچار چرخش نشود.

منبع: توان بخشی بعد از جراحی دیسک ستون فقرات کمری

تالیف : دکتر شهرام محقق – 1396