مقدمه : تنگی کانال نخاعی عارضه‌ای است که می‌تواند روند عادی زندگیتان را مختل کند. البته شدت و نوع این مشکل در مراحل و افراد مختلف، متفاوت است. لذا آگاهی از علائم و درمان‌های رایج آن کمک زیادی برای بازیابی سلامتی ستون فقرات و جلوگیری از تشدید آن می‌شود. اما تنگی کانال نخاعی چیست و چرا رخ می‌دهد؟ آیا این عارضه درمان قطعی دارد یا این‌که تا پایان عمر باید نگرانش باشیم؟ دکتر گیو شریفی، جراح مغز و اعصاب، بهترین زمان مراجعه کردن به پزشک برای درمان تنگی کانال نخاعی را مراحل اولیه آن می‌داند؛ اما ابتدا باید بتوانیم آن را به‌درستی تشخیص دهیم. ما را با ادامه این مطلب همراهی کنید تا به‌طور خلاصه به جوانب مختلف تنگی کانال نخاعی بپردازیم. در این مطلب قرار است:

• از عوارض تنگی کانال نخاعی بگوییم
• چند و چون درمان تنگی کانال نخاعی بدون جراحی را شرح دهیم
• مهم‌ترین عوارض تنگی کانال نخاعی را بشناسیم و
• به درمان تنگی کانال نخاعی و جراحی آن بپردازیم.

تنگی کانال نخاعی چیست؟

تنگی کانال نخاعی عبارت است از باریک شدن ستون فقرات طوری‌که به دسته اعصاب عبوری از بین آن یا همان نخاع، فشار وارد آید. البته باریک شدن ‏ستون فقرات تا حدی طبیعی است اما بیشتر شدنش می‌تواند منجر به درد شدید و کاهش دامنه حرکات دست یا پا، ‏کاهش توان بدن و حتی بی‌حسی شود. این عارضه ستون فقرات نیاز به تشخیص پزشکی و دوره درمانی خاصی دارد. بسته به محلی از ستون فقرات که دچار تنگی کانال نخاعی شده است، این عارضه را با عناوین خاصی می‌شناسند.

مهم‌ترین عوارض تنگی کانال نخاعی به نظر دکتر گیو شریفی، جراح مغز و اعصاب کدامند؟

• درد در ناحیه کمر یا پاها که در طی زمان به‌تدریج زیاد می‌شود
• احساس تسکین درد در هنگام استراحت (نشستن یا دراز کشیدن) یا حالت خمیده (خم شدن به جلو)
• در موارد نادر، نقایص عصبی نظیر بی‌حسی یا ضعف
• درد رادیکولار که می‌تواند از ستون فقرات به بازوها یا پاها منتقل شود که با احساس سوزشی مانند برق‌گرفتگی همراه است
• رادیکولوپاتی یا سیاتیک که عبارت است از درد عصبی ناشی از فشردگی ریشه عصب نخاعی؛ مانند سوزن سوزن شدن، بی‌حسی یا ضعف بازو یا پا.
• میلوپاتی یا همان درد عصبی ناشی از فشردگی نخاع مثل گزگز، بی‌حسی، یا ضعف که به هر دو دست یا پا وارد می‌شود. همچنین، میلوپاتی می‌تواند باعث اختلال در عملکرد سایر نقاط بدن شود؛ مانند مشکلات کنترل مثانه یا روده.
• تنگی کانال نخاعی در ستون فقرات گردنی ممکن است در انجام دادن کارهایی مشکل ایجاد کند که نیاز به مهارت‌های حرکتی ظریف دست دارند؛ مثل بستن دکمه‌های پیراهن. در مراحل پیشرفته نیز ممکن است نوشتن یا گرفتن قلم در دست دشوار شود.

درد بسته به ریشه(های) عصبی آسیب‌دیده، ممکن است در ناحیه کمر، باسن، ران، ساق پا یا انگشتان ایجاد شود.

درمان تنگی کانال نخاعی بدون جراحی

پزشکان می‌‌توانند عمده موارد تنگی کانال نخاعی را با ترکیبی از درمان‌های غیرجراحی معالجه کنند. اما چنانچه درمان‌های غیرجراحی تأثیر چندانی بر تشدید درد یا نقایص عصبی نداشته باشند، ممکن است جراحی در نظر گرفته شود. در ادامه به این درمان‌ها اشاره می‌کنیم.

فیزیوتراپی

برنامه مناسب فیزیوتراپی و ورزش تقریباً بخشی از هر فرآیند درمانی تنگی کانال نخاعی است. با این‌که تمرینات تنگی کانال نخاعی درمان به حساب نمی‌آیند، اما برای بیماران مهم است که در حد تحملشان فعال باقی بمانند و عضلاتشان به‌دلیل عدم تحرک ضعیف نشوند. دکتر گیو شریفی، جراح مغز و اعصاب معمولاً برنامه فیزیوتراپی تحت نظارت خودشان را تجویز می‌کنند. پس از یک دوره فیزیوتراپی، بیشتر افراد می‌توانند به برنامه تمرینی‌شان روی آورند.

اصلاح فعالیت

توصیه می‌کنیم که از فعالیت‌هایی خودداری کنید که علائم تنگی کانال نخاعی را بدتر می‌کنند. مثلاً درد ناشی از تنگی کانال نخاعی در ناحیه کمر معمولاً با خم شدن به سمت جلو تسکین می‌یابد؛ لذا اصلاح فعالیت در این زمینه را می‌توانیم موارد زیر در نظر بگیریم.

• راه رفتن در حالت خم شدن و تکیه دادن به واکر یا سبد خرید به جای راست راه رفتن
• دوچرخه‌سواری ثابت (تکیه به جلو روی فرمان) به جای پیاده‌روی برای ورزش
• به جای نشستن روی صندلی صاف در یک صندلی دارای تکیه‌گاه بنشینید.

داروها

داروهای رایجی که معمولاً برای تسکین درد تنگی کانال نخاعی ستون فقرات تجویز می‌شوند، به شرح زیر هستند:

• استامینوفن (تیلنول) که با اثرگذاری از طریق سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) به تسکین درد کمک می‌کند.
• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) که به کاهش التهاب و درد کمک می‌کنند. نمونه‌هایی از این داروها آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن و سلکوکسیب هستند.
• مصرف دز دقیق و کوتاه‌مدت داروهای مخدر تحت نظر پزشک ممکن است برای دوره‌های شدید درد ناشی از تنگی کانال نخاعی مفید باشد. برخی پزشکان ممکن است شل‌کننده‌های عضلانی و داروهای ضدحساسیت اعصاب نظیر گاباپنتین را نیز تجویز کنند.

عوارض جانبی داروها همیشه نگران‌کننده است. دکتر گیو شریفی، جراح مغز و اعصاب، معتقد است که به‌عنوان اقدامی احتیاطی، بیماران باید مطمئن شوند که پزشک و داروساز از تمام داروها و آلرژی‌های دارویی‌شان آگاهند. هنگام مصرف کردن هر دارویی، چه بدون نسخه و چه با نسخه، برچسب هشدار آن را به‌دقت بخوانید و دنبال کنید.

تزریق استروئید اپیدورال

در این روش درمانی، با استفاده از هدایت اشعه ایکس (فلوروسکوپی) و رنگ کنتراست، سوزنی را با دقت در کانال نخاعی قرار می‌دهند تا بتوانند کورتیکواستروئید را به فضای اپیدورال تزریق کنند. هدف از تزریق استروئید اپیدورال کاهش التهاب ریشه عصبی یا نخاع است. با این‌که معمولاً تسکین درد با تزریق استروئید اپیدورال موقتی است، اما ممکن است فرصتی فراهم کند تا بتوانید تمرینات و کشش‌ها را به عنوان بخشی از برنامه فیزیوتراپی‌تان ادامه دهید.

جراحی تنگی کانال نخاعی

هنگامی‌که تنگی کانال نخاعی  منجر به بدتر شدن نقایص عصبی نظیر بی‌حسی یا ضعف شود و درمان‌های غیرجراحی مؤثر نباشند، ممکن است جراحی در نظر گرفته شود. هدف از جراحی تنگی کانال نخاعی، برداشتن فشار عصب نخاعی یا طناب نخاعی است تا اعصاب و عملکردشان بهبود یابند.

نتیجه‌گیری : تنگی کانال نخاعی یکی از عارضه‌های ستون فقرات است. درمان نشدن به‌موقع این مشکل می‌تواند با اثرگذاری بر حرکت دست یا پا و مواردی نظیر بی‌حسی، منجر به اختلال حرکت و درد شدید شود. تجربه دکتر گیو شریفی، جراح مغز و اعصاب، حاکی از آن است که بخشی از عارضه تنگی کانال نخاعی به ژنتیک مربوط می‌شود؛ اما رعایت کردن سبک زندگی سالم نظیر انجام ورزش‌های مفید و کنترل کردن وزن برای دچار نشدن به عوارض شدید آن بسیار مفید هستند. در هر حال، قبل از تصمیم‌گیری برای جراحی، مهم است که خطرات، مزایا و جایگزین‌های این روش درمانی را به‌دقت بررسی کنید.