مهمترین چالش در مورد مشکلات نوزادان، تشخیص سریع و انتخاب روش درمانی که علاوه بر حفظ سلامت نوزاد، عوارض آتی آن نیز به حداقل برسد، است. در این مقاله، دکتر گیو شریفی، متخصص مغز و اعصاب، به بررسی کرانیوسینوستوز، یا بدشکلی جمجمه نوزاد، می‌پردازد که یکی از متداول‌ترین مشکلات جمجمه در نوزادان است. ادامه‌ی مقاله به تفصیل بر روی این موضوع متمرکز خواهد شد.

بدشکلی جمجمه نوزاد چیست؟

کرانیوسینوستوز (Craniosynostosis) یک نوع نقص مادرزادی است که در آن استخوان‌های جمجمه نوزاد خیلی زود به هم می‌پیوندند، که منجر به بسته شدن یک یا چند درز فیبری بین آنها می‌شود. این وضعیت باعث می‌شود که فضاهای بین استخوان‌های جمجمه، که به عنوان درزهای جمجمه شناخته می‌شوند و با مواد انعطاف‌پذیر پر شده‌اند، بسته شوند. در صورتی که این درزها خیلی زود بسته شوند، می‌توانند رشد مغز کودک را محدود کنند و شکل جمجمه را به طور نامطلوبی تحت تأثیر قرار دهند.

با گذشت زمان و رشد مغز کودک، استخوان‌های جمجمه به هم پیوند خواهند خورد و درزها به استخوان تبدیل می‌شوند، که معمولاً پس از حدود دو سالگی اتفاق می‌افتد. اگر درزهای جمجمه به طور نامناسبی بسته شوند، می‌تواند منجر به شکل غیرطبیعی جمجمه شود، هرچند مغز در داخل جمجمه به طور نرمال رشد می‌کند.

در موارد شدید، بدشکلی جمجمه نوزادز ممکن است با آسیب‌های عصبی همراه باشد، اما بیشتر کودکان تحت درمان معمولی جراحی، رشد شناختی عادی دارند و ظاهرشان بهبود می‌یابد. به همین دلیل، تشخیص و درمان زودهنگام این وضعیت بسیار حیاتی است.

انواع بدشکلی جمجمه نوزاد

این حالت، انواع مختلفی دارد که بستگی به زمانی است که درزها زود به هم متصل شوند.

سینوستوز ساژیتال: درز ساژیتال در امتداد بالای سر، از نقطه نرم سر کودک در نزدیکی جلوی سر تا پشت سر قرار دارد. اگر این درز خیلی زود بسته شود، سر کودک بلند و باریک می‌شود (اسکافوسفالی). این نوع بیماری جمجمه شایع‌ترین نوع کرانیوسینوستوز است.

سینوستوز تاج: درزهای تاج راست و چپ که از هر گوش به درز ساژیتال در بالای سر منتهی می‌شوند. اگر یکی از این درزها خیلی زود بسته شود، ممکن است پیشانی صافی در کنار جمجمه داشته باشد (پلاژیوسفالی قدامی). همچنین حفره چشم نوزاد در آن طرف نیز ممکن است بالا رفته و بینی به سمت آن طرف کشیده شود. این دومین نوع شایع بدشکلی جمجمه است.

سینوستوز دوجنبی: وقتی که درزهای تاج در دو طرف سر کودک خیلی زود بسته شود، سر کودک پهن و کوتاه می‌شود (براکیسفالی).

سینوستوز لامبوئید: درز یا شکاف لامبوئید در امتداد پشت سر قرار دارد. اگر این درز خیلی زود بسته شود، ممکن است سر کودک در قسمت پشت صاف شود (جرم خلفی عقب). این یکی از نادرترین انواع بدشکلی جمجمه است.

سینوپتوز متوپیک: درز متوپیک از بینی کودک به درز ساجیتال در بالای سر میرسد. اگر این درز خیلی زود بسته شود، سمت بالای شکل سر کودک ممکن است مثلثی به نظر برسد (باریک در جلو و پهن در عقب). این همچنین یکی از نادرترین انواع بدشکلی جمجمه در کودکان است.

علائم کرانیوسینوستوز

علائم بدشکلی جمجمه نوزاد ممکن است بسته به نوع و شدت بیماری متفاوت باشند، اما برخی از علائم شایع شامل موارد زیر هستند:

1. شکل غیرطبیعی جمجمه: جمجمه کودک ممکن است شکل غیرمعمولی داشته باشد، مانند بلندی بیش از حد، صافی پیشانی، یا پهنای نامتعادل در بخش‌های مختلف.

2. اندازه و شکل چشم: در برخی از انواع کرانیوسینوستوز، اندازه یکی یا هر دو چشم ممکن است تغییر کند، مانند حفره بیش از حد بزرگ یا حرکت ناهمگون بینی.

3. تغییرات در رفتار: بسته شدن زودرس درزهای جمجمه ممکن است منجر به فشار بر مغز شود که می‌تواند تغییراتی در رفتار و عملکرد کودک ایجاد کند، مانند تاخیر در توسعه رشدی و شناختی.

4. تشنج: برخی از کودکان با بدشکلی جمجمه نوزاد ممکن است علائم تشنج نیز داشته باشند، که این امر معمولاً به دلیل فشار بر مغز ناشی از بسته شدن زودرس درزهای جمجمه است.

5. سردرد: سردردهای شدید و مداوم نیز ممکن است یکی از علائم کرانیوسینوستوز باشد، که ناشی از فشار بر مغز به دلیل تغییر شکل جمجمه است.

6. مشکلات دیداری و شنوایی: برخی از انواع بدشکلی جمجمه نوزاد ممکن است منجر به مشکلاتی مانند کاهش دیدار و شنوایی شود، به ویژه اگر فشار بر عصب‌ها و ساختارهای حسی ناشی از شکل غیرمعمول جمجمه وجود داشته باشد.

اگر شما یا کودک شما علائمی از این موارد را تجربه می‌کنید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب ارائه دهد.

علت بروز بیماری بدشکلی جمجمه

دلایل این مشکل در بیشتر نوزادان هنوز به طور کامل درک نشده است. برخی از نوزادان به دلیل تغییرات در ژنتیک خود ممکن است از این اختلال در جمجمه رنج ببرند. در برخی موارد، بدشکلی جمجمه نوزاد به دلیل ناهنجاری در یک ژن خاص رخ می‌دهد که ممکن است منجر به سندرم‌های ژنتیکی شود. با این حال، در اکثر موارد، این بیماری جمجمه ناشی از ترکیبی از ژنتیک و عوامل دیگر است، از جمله موادی که مادر در محیط زندگی خود تماس دارد، یا مصرف آنها (مانند مواد غذایی و مشروبات)، یا داروهای خاصی که در دوران بارداری استفاده می‌شود. برخی از عواملی که ممکن است احتمال ابتلا نوزاد به بدشکلی جمجمه نوزاد را افزایش دهند عبارتند از:

بیماری تیروئید مادر: زنانی که به بیماری تیروئید مبتلا هستند یا درمان آن را در دوران بارداری دریافت می‌کنند، احتمال ابتلا نوزاد به این بیماری جمجمه بیشتر است.

داروهای خاص: مصرف برخی داروها مانند کلومیفن سیترات (داروی باروری) قبل از بارداری یا در اوایل بارداری، ممکن است خطر ابتلا نوزاد به کرانیوسینوستوز را افزایش دهد.

اگر شما باردار هستید یا قصد بارداری دارید، با پزشک خود مشورت کنید تا در مورد راهکارهایی که می‌توانند خطر این نوع بیماری را کاهش دهند، صحبت کنید.

تشخیص بدشکلی جمجمه نوزاد

کرانیوسینوستوز معمولاً بلافاصله پس از تولد نوزاد تشخیص داده می‌شود، اما گاهی اوقات ممکن است در مراحل بعدی زندگی تشخیص داده شود. علائم این بیماری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• جمجمه غیرطبیعی: جمجمه نوزاد دارای شکل غیرمعمولی باشد.
• هیچ نقطه نرم: عدم وجود نقاط نرم روی جمجمه.
• لبه محکم و برجسته: لبه‌های سخت درزها وجود داشته باشند.
• رشد آهسته یا عدم رشد مناسب سر کودک.

پزشکان معمولاً در طی معاینه فیزیکی قادرند بدشکلی جمجمه نوزاد را تشخیص دهند. آن‌ها از لبه‌های سخت درزها و لکه‌های نرم غیرمعمول برای تشخیص استفاده می‌کنند و همچنین به دنبال هر گونه اشکال در فرم صورت کودک می‌گردند. اگر پزشک به کرانیوسینوستوز نوزاد مشکوک باشد، ممکن است یک یا چند آزمایش از جمله آزمایش اشعه ایکس خاص، مانند CT یا CAT اسکن، برای تایید تشخیص درخواست کند. این آزمایش‌ها جزئیات جمجمه و مغز، بسته بودن بخیه‌های خاص، و چگونگی رشد مغز را نشان می‌دهند.

درمان بدشکلی جمجمه

بدشکلی جمجمه، به طور عمده نیازمند جراحی است. هدف اصلی درمان، اصلاح جمجمه به گونه‌ای است که فشار بر مغز کاهش یابد و مغز اجازه داشته باشد به طور طبیعی رشد کند. درمان اغلب شامل جراحی است که معمولاً در سنین زودگونه، مانند سال اول زندگی، انجام می‌شود، با این وجود زمان مناسب برای جراحی وابسته به چندین عامل است که شامل حداکثر تکامل درزهای جمجمه، وضعیت عمومی و سلامتی کودک، وجود یا عدم وجود سندرم‌های ژنتیکی و دیگر شرایط پزشکی است.

در برخی موارد، کودکان با بدشکلی جمجمه خفیف ممکن است به جراحی نیاز نداشته باشند؛ زیرا با رشد و توسعه، شکل جمجمه به طور طبیعی ترمیم می‌شود. برای کمک به شکل‌گیری منظم‌تر جمجمه، ممکن است از انواع کلاه‌های ایمنی مخصوص پزشکی استفاده شود.

در صورت مشاهده هرگونه نشانه‌ای از بدشکلی جمجمه، مهم است که به طور مرتب به پزشک مراجعه کرده و درمان مناسب را برای کودک خود بررسی کنید. تصمیم‌گیری در مورد نوع و زمان درمان، بهتر است توسط پزشک متخصصی که در این حوزه تخصص دارد، گرفته شود تا بهترین نتیجه برای سلامتی کودک شما به دست آید.

نتیجه گیری

کرانیوسینوستوز یک نقص مادرزادی است که در آن درزهای جمجمه نوزاد زودتر از معمول بسته می‌شوند، که می‌تواند به فشار بر مغز و تأخیر در رشد آن منجر شود. این حالت ممکن است نیازمند جراحی باشد تا جمجمه به شکل طبیعی‌تری اصلاح شود و مغز به درستی رشد کند. علائم آن شامل جمجمه غیر طبیعی و سایر نشانه‌های جمجمه‌ای است. درمان معمولاً شامل جراحی در سنین زودگونه است و بستگی به شدت بدشکلی، وضعیت عمومی کودک و دیگر عوامل پزشکی دارد.