هیپوفیز

هیپوفیز

غدهٔ زیرمغزی یا هیپوفیز (به انگلیسی: Pituitary gland) این غده در بخش تحتانی مغز قرار دارد و یکی از پیچیده‌ترین غدد دربدن به شمار می‌آید. برخی از هورمون‌های غدهٔ هیپوفیز فعالیت بعضی از غدد درون ریز بدن را تنظیم می‌کنند. هیپوفیز شامل سه بخش هیپوفیز پیشین، هیپوفیز میانی و هیپوفیز پسین است.

کالبدشناسی هیپوفیز

غدهٔ زیرمغزی غدهٔ کوچکی است در زیرِ مغز و درون حفره استخوان پروانه‌ای که ۰٫۵ تا ۱٫۵ گرم وزن دارد. از نظر جنینی دارای منشأ دوگانهٔ عصبی و برون‌پوستی (اکتودرمی) است. این غده شامل دو قسمت است: پَی‌زیرمغزی، نوروهیپوفیز یا زیرمغزی عصبی که در ارتباط با بطن سوم مغزی است و زیرمغزی غده‌ای یا آدنوهیپوفیز.

عملکرد هیپوفیز

هیپوفیز از سه لوب پسین (خلفی) و پیشین (قدامی) و میانی تشکیل شده‌است که خود تحت اثر هیپوتالاموس قرار دارد.

در پدیده تولید مثل، چند سطح کنترل هورمونی وجود دارد که هیپوفیز سطح دوم کنترل هورمونی است. بخش پیشین این غده تحت تأثیر هورمون رها کننده که از هیپوتالاموس رها می‌شود و همچنین در پاسخ به غلظت هورمون‌های جنسی موجود در خون دو نوع هورمون LH,FSH را ترشح می‌کند.

نقش هیپوفیز میانی در انسان مشخص نشده‌است. اما در برخی مهره‌داران وظیفه ترشح هورمونی به نام هورمون محرک ملانوسیت (MSH) را بر عهده دارد که در تغییر رنگ جانور نقش دارد. به‌طور مثال این هورمون باعث می‌شود راسوها در فصل زمستان رنگ سفید و در فصل تابستان رنگ تیره داشته باشند. رنگیزه ملانین در مو و همچنین در سلول‌های ملانوسیت پوست از آمینواسید تیروزین ساخته می‌شود. زمانی که ملانین در سلول‌های ملانوسیت در یک نقطه تجمع می‌یابند رنگ سلول و در نتیجه رنگ پوست روشن است.MSH موجب پخش ملانین در درون سلول می‌شود و بدین ترتیب باعث تیره شدن پوست می‌گردد. در این جانوران ملاتونین ترشح شده از غده صنوبری نقش مخالف داشته و باعث تجمع ملانین در درون سلواهای ملانوسیت شده و باعث رنگ روشن پوست می‌شود هورمون‌های مترشحه از هیپوفیز قدامی شامل:

هورمون رشد (GH)، هورمون محرک تیروئیدی (TSH)، هورمون لوتئینه کننده (LH)، هورمون محرک فولیکولی (FSH)، هورمون آدرنوکورتیکوتروپین (ACTH) که به همراه هورمون بتا لیپوپروتئین B-LPH ترشح می‌شود و پرولاکتین (Prolactin)

هیپوفیز پسین هیچ هورمونی نمی‌سازد. هورمون‌های بخش خلفی هیپوفیز در یاخته‌های عصبی هیپوتالاموس تولید می‌شود و از طریق آکسون‌ها به هیپوفیز پیشین منتقل شده تا در آنجا ذخیره و ترشح شوند. هورمون‌های مترشحه از هیپوفیز خلفی شامل:

اکسی توسین (Oxytocin)، وازوپرسین (Vasopressin)

وازوپرسین: Vasopressin هورمون وازوپرسین یا آنتی دیورتیک هورمون یا ADH هورمون ضد ادراربوده که در واقع سبب احتباس ادرار در کلیه می‌شود اما در حالت جزئی‌تر سبب افزایش نفوذپذیری لوله جمع‌کننده ادرار می‌گردد. این هورمون خود دارای سه گیرنده است: V1a/V1b/V۲ گیرنده‌های V1a, V1b هر دو به واسطه فسفاتیدیل اینوزیتول باعث افزایش ترشح Ca۲+ شده و در کل کلسیم داخل سلولی را افزایش می‌دهد. گیرنده V۲ به واسطه Gs اثر می‌کند و باعث فعال شدن CAMP می‌گردد.

اکسی توسین: این هورمون عملکردهای مختلفی دارد از جمله: در خروج شیر از نوک پستان‌ها، در انقباضات رحمی، در تسهیل ورود اسپرم به رحم همچنین میزان این هورمون در اثر تحریک اندام‌های جنسی افزایش می‌یابد.

 

هورمون‌های هیپوفیزیوتروپیک

به هورمون‌هایی که توسط هیپوتالاموس ترشح و بر هیپوفیز اثر کرده و سبب افزایش ترشح هورمون‌های هیپوفیز قدامی می‌شوند هیپوفیزیوتروپیک گویند مانند LHRH,PIH, Somatostatin,CRH,TRH,GIH,GRH,GnRH

GnRH: هورمون آزادکننده گنادوتروپین‌ها که خود سبب ترشح هورمون‌های LH, FSH می‌گردد.

GIH,GRH: هورمون‌های آزادکننده و مهارکننده هورمون رشد.

CRH: هورمون آزادکننده کورتیکوتروپین که سبب ترشح ACTH, B-LPHمی‌گردد و خود دارای دو گیرنده hCRH-R۱،hCRH-R۲ است.

PIH: هورمون مهارکننده پرولاکتین

 

هیپوفیز

 

بزرگ شدن غده هیپوفیز

بزرگ شدن غده هیپوفیز معمولا به دلیل ایجاد تومور است اما ممکن است به دلیل خونریزی در غده یا درگیر شدن با برخی بیماری‌های دیگر مانند سل به وجود آید. غده هیپوفیز در یک منطقه کوچک درست در زیر مغز انسان قرار گرفته است. این منطقه بسیار نزدیک به اعصاب بینایی انسان است، که پیام‌هایی را بین مغز و چشم حمل می‌کند. در آنجا فضای زیادی برای هر چیز دیگری وجود ندارد، بنابراین تومورهای بزرگ فقط به دلیل اندازه‌شان، باعث ایجاد مشکل می‌شوند. به همین ترتیب تومورهای بزرگ به اطراف غده هیپوفیز فشار وارد می‌کنند و باعث بروز مشکلاتی از قبیل سر درد و مشکلات بینایی به ویژه از دست دادن بینایی محیطی و دید دوتایی می‌شوند.

علائم ابتلا به تومور هیپوفیز

همه تومورهای هیپوفیز دارای علائم نیستند و بعضی اوقات به طور تصادفی در یک آزمایش تصویربرداری مانند MRI یا CT که به دلیل دیگری انجام می‌شود، شناسایی می‌شوند. تومورهای غده هیپوفیز، بسته به نوع هورمونی که تولید می‌کنند، می‌توانند علائم و نشانه‌های مختلفی را ایجاد کنند. از طرف دیگر برخی علائم و نشانه‌ها مربوط به تومورهای هیپوفیزی هستند که هورمونی تولید نمی‌کنند و غیرفعال هستند و به سایر ساختارها فشار وارد می‌کنند.

تومورهای بزرگ هیپوفیز – آنهایی که اندازه آنها تقریبا 1 سانتی‌متر (کمی کمتر از نیم اینچ) یا بیشتر است – به عنوان ماکروآدنوم (macroadenomas) شناخته می‌شوند. تومورهای کوچکتر را میکروآدنوم (microadenomas) می‌نامند. به دلیل اندازه ماکروآدنوم، آنها می‌توانند به غده هیپوفیز طبیعی و ساختارهای مجاور فشار وارد کنند.

 

تومور‌های غده‌ی هیپوفیز

رایج‌ترین اختلال غده‌ی هیپوفیز، تومور غده‌ی هیپوفیز است. این تومور‌ها به طور متوسط در افراد بالغ رایج است. آنها تومور‌های مغزی به حساب نمی‌آیند و اغلب خوش‌خیم هستند. در واقع تومور‌های سرطانی از این قبیل بسیار نادر هستند. دو نوع تومور وجود دارد- ترشحی و غیر‌ترشحی. تومور ترشحی یکی از هورمون‌های غده‌ی هیپوفیز را به مقدار زیاد ترشح می‌کند. تومور غیرترشحی هورمونی ترشح نمی‌کند. هر دو نوع تومور در صورتی که بزرگ باشند و در عملکرد عادی غده‌ی هیپوفیز و ساختارهای نزدیک آن در مغز دخالت کنند برای بدن مشکل‌ساز می‌شوند. مشکلاتی که تومورهای غده‌ی هیپوفیز ایجاد می‌کنند به سه دسته تقسیم می‌شوند.

  1. ترشح زیاد: تومور ترشحی غده‌ی هیپوفیز باعث وجود هورمون فراوان در بدن می‌شود.
  2. ترشح کم: اگر هورمونی در بدن بسیار کم باشد دلیل آن یک تومور بزرگ غده‌ی هیپوفیز است که در امر تولید هورمون به وسیله‌ی غده‌ی هیپوفیز دخالت می‌کند. عمل جراحی و پرتودرمانی تومور هم باعث کاهش تولید هورمون در بدن می‌شود.
  3. اثرات جرم تومور: هنگامی که یک تومور غده‌ی هیپوفیز رشد کرده و بر روی غده‌ی هیپوفیز یا قسمت‌های دیگر مغز فشار وارد می‌آورد باعث سردرد، نقص بینایی و مشکلات دیگر برای سلامتی می‌شود. عمل جراحی، برخی از داروها و خون‌ریزی داخلی و برخی از شرایط دیگر بر روی عملکرد غده‌ی هیپوفیز تاثیر می‌گذارد. ضربه‌ی شدید به سر نیز می‌تواند باعث نقص عملکرد عادی غده‌ی هیپوفیز شود.

این مطلب چقدر مفید بود؟

برای امتیاز دادن به آن روی ستاره ها کلیک کنید!

میانگین امتیاز 4.2 / 5. تعداد آرا: 42

تاکنون رأی داده نشده ! اولین کسی باشید که این مطلب را ارزیابی می کنید

اگر این پست را مفید یافتید ...

ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید!

4 دیدگاه

  1. حامد لطفی گفت:

    سلام
    دکتر عالی بود/تشکر
    ومن الله توفیق

  2. David گفت:

    یه تیکه درباره رنگ تيره و روشن راسو فکر کنم جا به جا نوشته شده. من درستش رو میگم؛
    MSH باعث می‌شود راسوها در فصل زمستان رنگ روشن و در فصل تابستان رنگ تیره داشته باشند.

  3. ناشناس گفت:

    عالی بود و بسیار دقیق بود
    متشکرم🌱🙏🏻

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

18 + یازده =