تومورهای هیپوفیزی، رشد غیر طبیعی سلولی هستند که در غده هیپوفیز رخ میدهند. این تومورها می‌توانند بر اساس آنکه آیا هورمون ترشح می‌کنند یا نه، به عنوان تومورهای عملکردی و غیرعملکردی دسته‌بندی شوند. تومورهای هیپوفیزی به نسبت رایج هستند و برآورد می‌شود تا 20٪ از اتوپسی ها را  شامل شوند. آنها می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر سلامت و آسایش فرد داشته باشند که اغلب نیازمند تشخیص و درمان سریع هستند. هدف این مقاله ارائه بررسی جامعی از تومورهای هیپوفیزی است، شامل زمینه رخ داد آنها، طبقه‌بندی، شرح بالینی، ارزیابی تشخیصی و گزینه‌های درمانی آنها.

غده هیپوفیز یک غده کوچک به شکل دلنه لوبیا سبز است که در پایین مغز، زیر هیپوتالاموس قرار دارد. غده هیپوفیز به عنوان “غده رییس” شناخته می‌شود زیرا نقش حیاتی در تنظیم تعادل هورمونی بدن ایفا می‌کند. غده هیپوفیز چندین هورمون مهم را تولید و ترشح می‌کند که کنترل عملکردهای مختلفی از جمله رشد، متابولیسم، تولد و تولید مثل ، و پاسخ استرس های بدن را به عهده دارند. هر گونه رشد غیرطبیعی در این غده می‌تواند تولید هورمون را بهم بریزد و علائم گوناگونی را به همراه داشته باشد.

تومورهای هیپوفیزی از سلول‌های غده هیپوفیز نشأت می‌گیرند. علت دقیق این تومورها هنوز مشخص نیست، اما چندین عامل خطر شناسایی شده است. این عوامل شامل جایگزینی‌های ژنتیکی، سابقه خانوادگی تومورهای هیپوفیزی، برخی از اختلالات مادرزادی مانند سندرم من نوع یک و سندرم مک‌کیون-آلبرایت است. همچنین ممکن است  درافرادی که تحت تاثیر تشعشع ، ضربه به سر و اختلال هورمونی هستند  رخ داد تومورهای هیپوفیزی نقشی دید .

بر اساس نوع فعالیت هورمونی ، تومورهای هیپوفیزی می‌توانند به عنوان تومورهای عملکردی یا فانکشنال  و غیرعملکردی نان فانکشنال دسته‌بندی شوند. تومورهای عملکردی مقادیر اضافی هورمون را ترشح می‌کنند که منجر به سندروم‌های بالینی خاصی می‌شوند. تومورهای عملکردی شایع شامل پرولاکتینوماها هستند، که پرولاکتین بیش از حدی تولید می‌کنند که منجر به تولید غیرقابل توجیه شیر از پستان ( گالاکتوره ) و بهم ریختگی دوره های قاعدگی زنانه ایجاد می‌شود. سایر تومورهای عملکردی شامل آدنوم‌های تولید هورمون رشد، که بلند قدی و درشت هیکلی یا آکرومگالی را ایجاد می‌کنند، و آدنوم‌های تولید هورمون آدرنوکورتیکوتروپ، که منجر به بیماری کوشینگ می‌شوند، می‌باشند.

از طرفی ، تومورهای هیپوفیزی غیرعملکردی، هورمون‌های بیش از حدی تولید نمی‌کنند. این تومورها معمولا به صورت تصادفی کشف می‌شوند، پس از انجام مطالعات تصویربرداری برای دلایل غیرمرتبط. تومورهای غیرعملکردی می‌توانند علائمی را به دلیل تأثیر حجمی  آنها بر ساختارهای اطراف، شامل سردرد، تغییرات بینایی مانند دو بینی یا از دست رفتن بینایی محیطی و کمبود هورمون‌های هیپوفیز (کمبود یک یا چند هورمون غده هیپوفیز) ایجاد کنند.

شرح بالینی تومورهای هیپوفیزی ممکن است بسته به تعداد آنها، محل قرارگیری، فعالیت هورمونی و اثر کمیت حجمی بر ساختارهای مجاور متفاوت باشد. علائم متداول شامل سردردها، تغییرات بینائی مانند دو بینی  یا از دست رفتن بینائی محیطی، عدم تعادل هورمونی و نشانگان کمبود هورمون غده هیپوفیز میباشد . در موارد نادر، تومورهای بزرگ می‌توانند عصب های بینایی را فشار دهند و در صورت عدم درمان سریع، کوری را به همراه داشته باشد.

تشخیص تومورهای هیپوفیزی شامل مجموعه ای از آزمون ها و آزمایش ها  میباشد. تصویربرداری مغناطییسی تصویربرداری طلایی برای بررسی  و شناسایی تومورها است. آزمونهای خونی هورمونی نیز در ارزیابی عملکرد هورمون غده هیپوفیز و تعیین توانایی ترشح هورمون تومور بسیار مهم است.

با تایید تشخیص تومور هیپوفیزی، گزینه های درمانی ممکن است به تعداد و سایز و فعالیت هورمونی و علائم مرتبط با تومور متفاوت باشد. عمل جراحی، درمان تابشی یا رادیوتراپی و داروها از جمله اصلی ترین گزینه های درمانی برای این تومورها به شمار میروند. هدف درمان برداشتن یا کنترل تومور، بهبود عملکرد هورمونی و کاهش علائم مرتبط است. جراحی روش  اصلی درمان بیشتر تومورهای هیپوفیزی است. با این حال، در مواردی که برداشت کامل تومور ممکن نیست و یا در صورت بازگشت تومور، درمان تابشی یا داروها ممکن است به عنوان درمان تکمیلی یا جایگزین استفاده شوند. .

در نتیجه، تومورهای هیپوفیزی، رشد ناطبیعی غده هیپوفیزی هستند که می‌توانند علائم و عدم تعادل هورمونی ایجاد کنند. این تومورها به نسبت رایج هستند و می‌توانند بر سلامت و آسایش فرد تأثیر قابل توجهی بگذارند. تشخیص سریع و گزینه های مناسب درمانی مانند عمل جراحی، درمان تابشی و داروها، در مدیریت موثر این تومورها حائز اهمیت است. تحقیقات بیشتری جهت درک بهتر علل ، مکانیسم‌های بروز و استراتژی‌های مدیریتی بهینه تومورهای هیپوفیزی مورد نیاز است، با هدف بهبود نتایج و کیفیت زندگی بیماران تیم کلینیک استاد گیو شریفی تشکیل شد و با بهره گیری از پتانسیل های علمی و عملی استاد سهم خود را با انجام ده ها عمل موفق هیپوفیز در هفته در تولید علم جهان و ایران عزیزمون و همچنین درمان بیماران ایفا میکند.